Nghiên cứu khoa học: Chìa khóa tiến ra đại dương

Xác định rõ tầm quan trọng của vấn đề hợp tác quốc tế trong lĩnh vực NCKH biển, đảo, ngay từ rất sớm khi đất nước bước vào thời kỳ đổi mới, Hội đồng Bộ trưởng đã ban hành Nghị định số 242/HĐBT “Quy định về việc các bên nước ngoài và phương tiện nước ngoài vào NCKH ở các vùng biển của nước CHXHCN Việt Nam”. Nghị định này góp phần không nhỏ cho việc phát triển hợp tác trong NCKH biển của Việt Nam với các quốc gia khác. Song đến nay, trong quá trình xây dựng và phát triển, song hành với việc Việt Nam tham gia Công ước Luật Biển, ban hành Luật Biển Việt Nam và gần đây nhất là Luật TN,MT B&HĐ thì Nghị định đã không còn phù hợp với quy định quốc tế và trong nước.

Đứng trước bất cập này, Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam đã xây dựng dự thảo Nghị định “Quy định chi tiết việc cấp phép cho tổ chức, cá nhân nước ngoài tiến hành nghiên cứu khoa học trong vùng biển Việt Nam” thay thế cho Nghị định số 242/HĐBT.

Phải được cấp phép và đúng phạm vi cho phép

Sau khi được cấp phép, tổ chức, cá nhân nước ngoài tiến hành NCKH trong vùng biển Việt Nam có các quyền sau đây: Tiến hành hoạt động NCKH trong vùng biển Việt Nam theo nội dung và thời hạn đã được cấp phép; được công bố và chuyển giao thông tin, kết quả NCKH theo quy định; được hướng dẫn, cung cấp dịch vụ thông tin liên lạc và tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình NCKH trong vùng biển Việt Nam.

Các hoạt động này cần phải tôn trọng độc lập, chủ quyền của nước CHXHCN Việt Nam; chỉ được tiến hành các hoạt động NCKH vì mục đích hòa bình; không được tiến hành hoạt động khác ngoài các hoạt động NCKH theo nội dung đã được cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp phép; tuân thủ các quy định về an ninh, an toàn hàng hải; thiết lập khu vực an toàn hàng hải xung quanh thiết bị nghiên cứu; báo hiệu hàng hải; duy trì liên lạc và tuân thủ các quy định khác của pháp luật về hàng hải của Việt Nam.

Không được làm ảnh hưởng đến hoạt động QP-AN của Việt Nam và các hoạt động điều tra cơ bản, NCKH, thăm dò, khai thác, sử dụng TN,MT biển và hải đảo đang được tiến hành hợp pháp trong vùng biển Việt Nam; không được mang vào vùng biển Việt Nam vũ khí, vật liệu nổ, hoá chất độc, các phương tiện, thiết bị khác có khả năng gây thiệt hại đối với người, tài nguyên và gây ONMT biển, trừ trường hợp vật liệu nổ, hóa chất độc được cơ quan có thẩm quyền cấp phép cho phép sử dụng để thực hiện hoạt động NCKH; tuân thủ các quy định về BVMT, phục hồi môi trường và bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật Việt Nam trong trường hợp hoạt động NCKH gây ô nhiễm, suy thoái môi trường, HST biển, hải đảo.

Hoạt động nghiên cứu phải phù hợp quy định pháp luật: Theo quy định tại Luật TN,MT biển và hải đảo, hoạt động NCKH phải được thực hiện với phương thức và phương tiện thích hợp, phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam và pháp luật quốc tế có liên quan. Theo đó, phải bảo đảm có ít nhất 2 nhà khoa học Việt Nam cùng tham gia. Đồng thời, phải thông báo ngay cho Bộ TN&MT khi có bất cứ thay đổi nào trong quá trình NCKH so với nội dung, thời hạn đã được cấp phép và chỉ được thực hiện sự thay đổi đó sau khi có sự đồng ý bằng văn bản của Bộ trưởng Bộ TN&MT.

Khi kết thúc hoạt động NCKH, tổ chức, cá nhân nước ngoài phải báo cáo kết quả nghiên cứu sơ bộ cho Bộ TN&MT; trong thời hạn không quá 30 ngày, trừ trường hợp bất khả kháng hoặc có thỏa thuận khác, phải hoàn thành việc tháo dỡ và đưa ra khỏi vùng biển Việt Nam các phương tiện, thiết bị NCKH.

Trong thời hạn không quá 6 tháng kể từ khi kết thúc hoạt động NCKH theo nội dung đã được cấp phép, tổ chức, cá nhân nước ngoài phải có báo cáo chính thức về kết quả NCKH và cung cấp các tài liệu, mẫu vật gốc cho Bộ TN&MT.

Ảnh minh họa

Những hành động bị nghiêm cấm

Tổ chức, cá nhân nước ngoài không được cấp phép tiến hành NCKH trên các vùng biển Việt Nam khi thuộc một trong các trường hợp hoạt động NCKH của tổ chức, cá nhân nước ngoài không vì mục đích hòa bình; làm phương hại đến chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia của Việt Nam, hoạt động QP-AN và lợi ích quốc gia trên biển của Việt Nam; làm phương hại đến trật tự, an toàn trên biển; hoạt động bị cấm theo quy định của pháp luật Việt Nam.

Hoạt động NCKH của tổ chức, cá nhân nước ngoài ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hoạt động điều tra cơ bản, NCKH, thăm dò, khai thác, sử dụng tài nguyên biển đang được tiến hành hợp pháp trong vùng biển Việt Nam.

Hoạt động NCKH của tổ chức, cá nhân nước ngoài có sử dụng vật liệu nổ, hóa chất độc, các phương tiện, thiết bị khác có khả năng gây thiệt hại đối với người, tài nguyên và gây ONMT biển, trừ trường hợp vật liệu nổ, hóa chất độc được cơ quan có thẩm quyền cấp phép cho phép sử dụng để thực hiện hoạt động NCKH; hoạt động NCKH của tổ chức, cá nhân nước ngoài có xây dựng đảo nhân tạo, công trình trên biển. Thông tin trong hồ sơ đề nghị cấp phép NCKH của tổ chức, cá nhân nước ngoài cung cấp không chính xác hoặc thông tin về mục tiêu, nội dung của hoạt động NCKH không phù hợp với sự thực hiển nhiên.

Tổ chức, cá nhân nước ngoài đã được cấp phép trước đây để tiến hành NCKH trong vùng biển Việt Nam nhưng không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ theo quy định của pháp luật Việt Nam và Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982. Hoạt động NCKH của tổ chức, cá nhân nước ngoài có khoan ở đáy biển, lòng đất dưới đáy biển, trừ trường hợp được cơ quan có thẩm quyền cấp phép cho phép thực hiện. Tổ chức, cá nhân nước ngoài NCKH trong nội thủy, lãnh hải Việt Nam; NCKH có khoan ở đáy biển, lòng đất dưới đáy biển không hợp tác NCKH với phía Việt Nam khi Việt Nam có yêu cầu.

Không được mang vũ khí vào vùng biển Việt Nam khi NCKH

Trong luật cũng quy định rõ tổ chức, cá nhân nước ngoài tiến hành NCKH trong vùng biển Việt Nam không được làm ảnh hưởng đến các hoạt động quốc phòng, an ninh của Việt Nam và các hoạt động điều tra cơ bản, NCKH, thăm dò và khai thác, sử dụng TN,MT biển và hải đảo đang được tiến hành hợp pháp trong vùng biển Việt Nam.

Các tổ chức, cá nhân nước ngoài cũng không được mang vũ khí, chất nổ, hoá chất độc, các phương tiện thiết bị khác có khả năng gây thiệt hại đối với người, tài nguyên và ONMT biển vào vùng biển Việt Nam, trừ trường hợp chất nổ, hóa chất độc được cơ quan có thẩm quyền cấp phép cho phép sử dụng để thực hiện hoạt động NCKH.

Trong hành lang bảo vệ bờ biển, luật nghiêm cấm khai thác khoáng sản, trừ trường hợp đặc biệt được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận. Luật cũng cấm xây dựng mới, mở rộng công trình xây dựng, trừ các công trình phục vụ mục đích QP- AN phòng chống thiên tai, sạt lở bờ biển, ứng phó với BĐKH &NBD bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa và các công trình xây dựng khác phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng được Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, người đứng đầu các bộ… có biển quyết định chủ trương đầu tư.

ThS. VŨ LỆ HÀ

Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội