Hiện nay, ở nước ta, công cuộc ứng phó đang có xu hướng chuyển biến tích cực, mang lại những kỳ vọng mới, để thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, trước mắt còn nhiều việc cần làm thực hiện định hướng chuyển đổi xanh, ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu vì mục tiêu phát triển bền vững.

Việt Nam thực hiện đầy đủ nghĩa vụ, cam kết trong giảm phát thải

Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp giảm nhẹ phát thải KNK; bảo vệ, phát triển các hệ sinh thái tự nhiên, tăng cường khả năng hấp thụ KNK; cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) và cam kết giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Công tác kiểm kê KNK được quan tâm triển khai; quy định về trách nhiệm, lộ trình và kế hoạch giảm phát thải KNK đã được ban hành. Hoạt động giảm phát thải KNK được quy định tại Luật BVMT 2020 và Nghị định 06/2022/NĐ-CP. NDC với mục tiêu tự thực hiện sẽ giảm 15,8% lượng phát thải KNK vào năm 2030 so với kịch bản thông thường và giảm tới 43,5% nếu có sự hỗ trợ quốc tế hướng tới mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. 

Các hoạt động giảm nhẹ phát thải KNK được các Bộ, ngành địa phương tích cực triển khai, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng, giao thông vận tải, nông nghiệp và phát triển nông thôn. Các Bộ, ngành cũng đã ban hành và triển khai thực hiện các kế hoạch, đề án, chương trình giảm phát thải KNK. Điển hình như chương trình khí sinh học, phát triển giao thông công cộng ở các đô thị, quy định bắt buộc về định mức tiêu hao năng lượng, phát triển nhiên liệu sinh học-xăng E5, các chính sách hỗ trợ phát triển năng lượng tái tạo…; phát thải KNK trong các hoạt động năng lượng đã giảm 12,9% so với phương án phát triển bình thường. Đã đạt nhiều kết quả trong giảm thiểu, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, tuân thủ cam kết quốc tế. Trong giai đoạn 2018-2023, 1.000 tấn HCFC-22 sử dụng trong lĩnh vực làm lạnh và điều hòa không khí sẽ được loại bỏ, loại trừ hoàn toàn tiêu thụ polyol trộn sẵn HCFC-141b trong lĩnh vực sản xuất xốp cách nhiệt, giúp Việt Nam tuân thủ nghĩa vụ loại trừ 35% mức tiêu thụ cơ sở các chất HCFC từ ngày 01/01/2020.

Tại COP28, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, chúng ta cần bảo đảm công bằng, công lý về chống BĐKH. Điều đó đồng nghĩa với đảm bảo tự chủ và an ninh năng lượng quốc gia, khả năng tiếp cận năng lượng sạch với chi phí phù hợp, hiệu quả cho mọi doanh nghiệp, người dân và với mỗi quốc gia. Việt Nam với trách nhiệm của mình, kể từ sau COP26 ở Glasgow, tình hình thế giới có nhiều biến động, khó khăn, thách thức nhiều hơn thời cơ, thuận lợi. Với trách nhiệm với toàn cầu và toàn dân Việt Nam đã thực hiện toàn diện các nội dung sau: Nhóm thứ nhất: Xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện: Chiến lược BĐKH; Chiến lược tăng trưởng xanh; Quy hoạch điện VIII tiến đến năng lượng tái tạo là chủ đạo; Phát triển công nghiệp năng lượng tái tạo và xây dựng hệ sinh thái năng lượng tái tạo (như nhân lực, nguồn lực, quy hoạch, cơ sở vật chất...). Nhóm thứ hai: Xây dựng và thực hiện Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC); Thành lập Ban Thư ký; công bố Kế hoạch thực hiện và Kế hoạch huy động nguồn lực thực hiện JETP; Ban hành và thực hiện Kế hoạch phát triển 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp (nhất là khí mê-tan). Nhóm thứ ba: Xây dựng thể chế, gồm xây dựng Luật Dầu khí, hoàn thiện Luật Đất đai, Luật Điện lực theo hướng hỗ trợ kiến tạo phát triển năng lượng tái tạo; đang xây dựng, hoàn thiện Nghị định mua bán điện trực tiếp, xử lý các dự án điện tái tạo và các vấn đề tồn đọng, vướng mắc cho người dân và doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi năng lượng. 

Để triển khai các sáng kiến, cam kết quốc tế về BĐKH, Việt Nam đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của quốc gia thành viên tham gia các công ước, thỏa thuận quốc tế, định kỳ kiểm kê quốc gia KNK và xây dựng các báo cáo quốc gia về BĐKH, xây dựng và cập nhật NDC, ban hành các chiến lược, kế hoạch hành động quốc gia để triển khai thực hiện. Về bảo vệ tầng ô-dôn, đến nay, Việt Nam đã loại trừ hoàn toàn các chất CFC, Halon, CTC; các chất HCFC đã giảm 35% mức tiêu thụ cơ sở và sẽ loại trừ hoàn toàn vào năm 2040; các chất HFC bắt đầu được quản lý, loại trừ dần theo lộ trình kể từ năm 2024.

Việt Nam đã chủ động, tích cực tham gia có trách nhiệm, thực chất và hiệu quả các điều ước quốc tế về BĐKH. Từ 2013 đến nay, Việt Nam đã tham gia 11 Điều ước, thỏa thuận quốc tế trong lĩnh vực BĐKH gồm: Thoả thuận Paris về BĐKH; Bản sửa đổi, bổ sung Doha của Nghị định thư Kyoto; Bản sửa đổi, bổ sung Kigali của Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ô-dôn; Sáng kiến quản lý vòng đời các chất Fluorocarbon; Liên minh tăng cường hiệu quả làm mát; Cam kết đưa mức phát thải ròng về “0” vào năm 2050; Cam kết giảm phát thải mê-tan toàn cầu đến năm 2030; Tuyên bố Glasgow của các nhà lãnh đạo về rừng và sử dụng đất; Tuyên bố toàn cầu về chuyển đổi điện than sang năng lượng sạch; Liên minh hành động thích ứng toàn cầu; Hiệp định giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Đan Mạch về chương trình thích ứng và giảm nhẹ BĐKH. Tại COP 26, Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, giảm phát thải khí mê-tan 30% vào năm 2030 so với năm 2020, tham gia Tuyên bố toàn cầu về chuyển đổi đện than sang năng lượng sạch, tham gia Liên minh hành động thích ứng toàn cầu. Trên cơ sở đó, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án những nhiệm vụ, giải pháp triển khai kết quả COP 26, Chiến lược quốc gia về BĐKH giai đoạn đến 2050, Kế hoạch hành động giảm phát thải khí mê-tan đến năm 2030, NDC cập nhật năm 2022 gửi Ban Thư ký Công ước khung của Liên hợp quốc về BĐKH; thông qua Tuyên bố chính trị thiết lập quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP),... Tại COP 28, Thủ tướng Chính phủ nước ta công bố Kế hoạch huy động nguồn lực cho thực hiện Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) của Việt Nam với các đối tác quốc tế, thu hút sự quan tâm cao và cam kết ủng hộ của các nước, các tổ chức quốc tế, các tập đoàn lớn. Việt Nam, cũng như các quốc gia đang phát triển khác, không thể phủ nhận vai trò của điện than, nhưng đã đến lúc cần chuyển đổi sang một nguồn năng lượng sạch hơn. Chuyển đổi năng lượng là yêu cầu khách quan, lợi ích chiến lược và ưu tiên hàng đầu của tất cả các quốc gia, song trong quá trình đó cần đảm bảo mục tiêu phát triển kinh tế, an ninh năng lượng quốc gia, và việc làm cho người dân, tránh gây các cú sốc cho người lao động. Chuyển đổi năng lượng công bằng có ý nghĩa quyết định đối với việc đạt được định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam, với mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và các mục tiêu phát triển bền vững với tinh thần lấy người dân làm trung tâm.

Theo Kế hoạch huy động nguồn lực cho thực hiện JETP, các đối tác cam kết huy động nguồn lực ban đầu 15,5 tỷ USD trong vòng 3 đến 5 năm tới để giải quyết nhu cầu cấp bách, mang tính xúc tác cho chuyển đổi năng lượng công bằng của Việt Nam. Thủ tướng đã đề nghị các bên liên quan nhanh chóng đạt được thoả thuận để chuyển số tiền cam kết này thành những dự án cụ thể mang tính đột phá. Mặt khác, WB dự kiến dành khoản vay 5-7 tỷ USD cho Việt Nam trong 3 năm tới cho một số dự án thế hệ mới tiềm năng như Thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo Việt Nam (REACH), dự án trồng 1 triệu ha lúa năng suất cao, phát thải thấp, dự án đường sắt cao tốc Hà Nội - Hoà Lạc, đầu tư cơ sở hạ tầng thích ứng với BĐKH tại Đồng bằng sông Cửu Long.

Giải pháp thực hiện chuyển đổi xanh, hướng tới phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050

Báo cáo mới đây của Cục BĐKH cho thấy, tuy các văn bản quy định chi tiết hướng dẫn thi hành Luật BVMT năm 2020 đã được Bộ TN&MT ban hành khá đầy đủ, song các văn bản thuộc thẩm quyền ban hành của các Bộ quản lý lĩnh vực còn chậm ban hành (Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Bộ Giao thông vận tải, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn). Trong thời gian qua, diễn biến thông tin về thị trường các-bon, đặc biệt là hoạt động tạo tín chỉ và quản lý tín chỉ các-bon từ rừng còn chưa đầy đủ, chưa thể hiện được bản chất của thị trường các-bon là công cụ hỗ trợ thực hiện mục tiêu giảm phát thải KNK và nhiều cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, người dân hiểu chưa rõ về cách thức tạo ra tín chỉ các-bon để có thể giao dịch trên thị trường. Trong bối cảnh nước ta đang thúc đẩy hợp tác song phương, đa phương quốc tế, các đối tác có nhu cầu triển khai hoạt động trao đổi tín chỉ các-bon và kết quả giảm phát thải KNK để tạo động lực thực hiện giảm phát thải KNK, đòi hỏi phải có tham mưu bảo đảm hài hòa lợi ích của quốc gia, địa phương, doanh nghiệp, có tác động tới việc thu hút đầu tư nước ngoài, song phải bảo đảm việc thực hiện các mục tiêu giảm phát thải quốc gia, đóng góp thực hiện NDC của Việt Nam.

TS. Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục BĐKH cho biết, nhiều nhiệm vụ đặt ra cho công tác ứng phó với BĐKH ở nước ta trong thời gian tới, trong đó trước mắt tập trung vào những nhiệm vụ chủ yếu sau: Hoàn thiện các quy định pháp luật ứng phó với BĐKH, bảo đảm đầy đủ cơ sở pháp lý thực hiện mục tiêu chuyển đổi xanh, hướng tới đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 cùng với việc đẩy mạnh thực hiện các chiến lược, chương trình hành động, kế hoạch quốc gia về ứng phó với BĐKH như: Chiến lược quốc gia về BĐKH gắn với thực hiện NDC; Đề án về những nhiệm vụ, giải pháp triển khai kết quả COP26; Tuyên bố chính trị thiết lập quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng; Kế hoạch hành động giảm phát thải khí mê-tan đến năm 2030; Kế hoạch quốc gia thích ứng với BĐKH; Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát.

Theo Lãnh đạo Cục BĐKH, Cục sẽ tiếp tục phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương triển khai thi hành các văn bản quy phạm pháp luật; thực hiện các nhiệm vụ được giao tại các Chương trình hành động, Kế hoạch về ứng phó với BĐKH; triển khai thực hiện. Năm 2024, Cục sẽ tham mưu cho Bộ để trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các nhiệm vụ, giải pháp triển khai các cam kết quốc tế, đặc biệt là việc triển khai thực hiện những sáng kiến tham gia tại Hội nghị COP28; tham mưu ban hành các quy định về quản lý tín chỉ các-bon gắn với việc thực hiện NDC gắn với sửa đổi Nghị định số 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ; tăng cường các giải pháp thích ứng với BĐKH ở các khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, khu vực miền núi phía Bắc.

Tập trung hoàn thiện các tiêu chí, tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia đáp ứng yêu cầu thực tiễn và tăng cường công tác quản lý nhà nước về BĐKH từ trung ương đến địa phương, trong đó có việc xây dựng các tiêu chí thích ứng với BĐKH đối với các dự án, công trình trọng điểm quốc gia, các công trình dài hạn phục vụ phát triển bền vững đất nước. Sớm ban hành kế hoạch chi tiết giảm phát thải KNK của các lĩnh vực phát thải, hấp thụ KNK để đảm bảo đạt mục tiêu cam kết theo NDC. Các lĩnh vực cần đề xuất giải pháp thúc đẩy hoạt động tạo tín chỉ các-bon và xây dựng danh mục hoạt động, biện pháp giảm phát thải KNK khuyến khích trao đổi tín chỉ các-bon với các đối tác quốc tế. Tập trung phát triển thị trường các-bon trong nước và hoàn thiện các quy định về quản lý tín chỉ các-bon, bao gồm cả hoạt động trao đổi tín chỉ các-bon trong nước và ra nước ngoài.

Cập nhật danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải KNK phải thực hiện kiểm kê KNK phù hợp với tình hình thực tiễn; đẩy mạnh hoạt động kiểm kê KNK tại các doanh nghiệp để góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia về giảm phát thải KNK và là cơ sở để các cơ sở này tham gia trao đổi hạn ngạch phát thải KNK trên thị trường các-bon trong nước. Triển khai đồng bộ các giải pháp giảm phát thải KNK trong các lĩnh vực năng lượng, giao thông vận tải, xây dựng, nông nghiệp, sử dụng đất và quản lý chất thải; triển khai thực hiện tốt cam kết giảm phát thải khí mê-tan toàn cầu, cam kết quốc tế về bảo vệ tầng ô-dôn; tăng cường hấp thụ KNK từ trồng rừng, cải tạo rừng và quản lý rừng bền vững; triển khai áp dụng các công nghệ mới, tiên tiến về thu giữ, lưu trữ và sử dụng các-bon.

NGUYỄN LINH

Bộ Tài nguyên và Môi trường
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 3 năm 2024