Quản lý chặt nguồn nước bằng việc cấp phép

Xả vòi nước máy mát lạnh dưới tiết trời nắng nóng từ 30-34 độ C dịp cuối tháng 2 vừa qua, ông Phạm Văn Hưng, phường Mường Thanh, thành phố Điện Biên Phủ cho biết, nước máy ở thành phố rất sạch, đều, đảm bảo nguồn nước sinh hoạt cho người dân,… có được điều đó là nhờ sự vào cuộc sát sao, hiệu quả của các đơn vị quản lý trực thuộc sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Điện Biên.

Cùng câu chuyện về tài nguyên nước, chia sẻ với chúng tôi, ông Nguyễn Thành Trung, Trưởng phòng Khoáng sản và Tài nguyên nước thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Điện Biên cho biết, nước là yếu tố cơ bản không thể thiếu trong việc duy trì sự sống và mọi hoạt động kinh tế - xã hội của tỉnh. Việc đáp ứng nhu cầu về nước đảm bảo cả về chất lượng và số lượng là điều kiện tiên quyết để phát triển bề vững. Đặc biệt, trước nhu cầu sử dụng nước ngày càng tăng thì việc quản lý, sử dụng tài nguyên nước càng đòi hỏi cao hơn, khắt khe, hiệu quả hơn,…

Theo số liệu từ Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Điện Biên, thời gian qua, đơn vị đã cấp 24 giấy phép khai thác nước mặt, nước dưới đất cho 3 tổ chức, cá nhân. Trong đó: Theo mục đích sử dụng có 23 giấy phép được cấp phục vụ cấp nước cho sinh hoạt và 01 giấy phép cấp cho sản xuất; Theo loại hình công trình có 22 công trình khai thác nước từ trạm bơm, 02 công trình khai thác nước từ mạch lộ.

Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp 20 giấy phép khai thác, sử dụng nước mặt cho 20 tổ chức. Trong đó: Theo mục đích sử dụng có 20 Giấy phép khai thác, sử dụng nước mặt phục vụ cho phát điện; Theo loại hình công trình có 20 công trình khai thác nước từ hồ chứa.

Người dân địa phương luôn có nước sử dụng ở mọi nơi, mọi lúc

Bên cạnh đó, hiện nay, trên địa bàn tỉnh Điện Biên có 13 hồ chứa thủy lợi đang khai thác, sử dụng và 19 công trình thủy điện đang hoạt động với tổng công xuất là 218,8MW; 06 dự án thủy điện đang thi công với tổng công suất lắp máy là 96,5MW. Các hồ chứa thủy điện, thủy lợi trong quá trình vận hành đều có sự phối hợp chặt chẽ trong việc khai thác, sử dụng nước giữa các bậc thang thủy điện. Các công trình thủy điện, thủy lợi đã xây dựng quy trình vận hành hồ chứa trình cấp có thẩm quyền phê duyệt trước khi đi vào hoạt động. Giữa các thủy điện bậc thang đều xây dựng quy chế phối hợp để thực hiện hài hòa việc khai thác, sử dụng nước cho mục đích vận hành thủy điện, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo đủ lượng nước cho vùng hạ du đáp ứng yêu cầu sử dụng nước cho các mục đích khác.

Theo báo cáo của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Điện Biên, đánh giá sự biến động số lượng công trình khai thác nước cho thấy số lượng các công trình được cấp giấy phép khai thác, sử dụng nước trên địa bàn tỉnh có xu hướng tăng lên theo các năm. Nguyên nhân do trong những năm gần đây, công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước được chú trọng. Ý thức chấp hành các quy định của pháp luật về tài nguyên nước của các tổ chức, cá nhân được nâng lên, việc tuân thủ nghiêm các quy định pháp luật về tài nguyên nước nên nguồn nước được đảm bảo.

Chất lượng nguồn nước ngày một tốt hơn

Số liệu quan trắc chất lượng nước mặt và đánh giá các chỉ tiêu đặc trưng theo quy chuẩn QCVN 08:2015 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước mặt bao gồm: pH; Oxy hòa tan (DO), tổng chất rắn lơ lửng (TSS); Nhu cầu oxy sinh học (BOD5 200C); Nhu cầu oxy hóa học (COD); Tổng N; Amoni (NH4+); Nitrite (NO2- tính theo N); Nitrate (NO3- tính theo N); Phosphat (PO43- tính theo P); Coliform; Kim loại; Clorua (Cl-); Tổng dầu, mỡ. Đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường cho biết, nhìn chung đa số các chỉ tiêu phân tích nước mặt đều có giá trị đạt quy chuẩn cho phép, nguồn nước mặt chưa bị ô nhiễm bởi các kim loại nặng, nồng độ kim loại vẫn duy trì ở mức ổn định. Tuy nhiên, một số mẫu phân tích còn cho thấy dấu hiệu ô nhiễm về chỉ tiêu COD, BOD5, TSS. Cụ thể: Hàm lượng TSS trong các mẫu qua các năm diễn biến tương đối ổn định, một số vị trí tại các khu vực thuộc thành phố Điện Biên Phủ và thị xã Mường Lay có hàm lượng TSS vượt quy chuẩn cho phép (QCVN 08-MT:2015 BTNMT-cột B1).

Hàm lượng BOD5 trong các mẫu qua các năm cho thấy, chất lượng nước tại thành phố Điện Biên Phủ hiện đang có dấu hiệu ô nhiễm về nồng độ BOD5. Ngoài ra, một số khu vực khác như huyện Điện Biên, Mường Nhé, Nậm Bồ, Mường Ẳng và thị xã Mường Lay có thời điểm nồng độ BOD5 vượt giới hạn cho phép theo QCVN 08-MT:2015/BTNMT. Tương tự BOD5, nồng độ COD cũng có xu hướng tăng dần từ năm 2019. Một số vị trí thuộc các đô thị lớn có nồng độ vượt giới hạn cho phép. Nguyên nhân chủ yếu do nước thải sinh hoạt, sản xuất của người dân chưa qua xử lý gây ô nhiễm nguồn nước.

Kiểm tra chất lượng nước thải xả vào nguồn nước trên địa bàn tỉnh Điện Biên luôn đảm bảo

Nguồn nước ngầm của tỉnh Điện Biên được tập trung chủ yếu ở các thung lũng lớn như: Điện Biên, Tuần Giáo. Các thung lũng này có trữ lượng nước ngầm khá lớn và hình thành túi nước ở độ sâu từ 20 đến 200 m. Nước dưới đất là nguồn nước có vai trò quan trọng trong việc cung cấp nước cho sinh hoạt, sản xuất trên địa bàn tỉnh.

Tại các khu đô thị, thị trấn, thị xã, việc chọn vị trí đổ chất, rác thải chưa hợp lý dẫn tới các chất độc hại có thể ngấm vào nguồn nước ngầm. Các loại dầu máy thải, chất tẩy rửa từ các hộ gia đình hoặc thuốc bảo vệ thực vật, phân hoá học dùng trong nông nghiệp cũng gây ô nhiễm nguồn nước ngầm. Bên cạnh đó, hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản sử dụng nước với khối lượng lớn trong hầu hết các công đoạn sản xuất như tháo khô mỏ, đổ thải,… đã gây ra những tác động tiêu cực tới môi trường nước ở khu vực xung quanh khai trường. Không những làm thay đổi địa hình, hệ thống nước mặt, điều kiện tàng trữ và thoát nước (tác động cơ học); làm thay đổi tính chất vật lý, thành phần hóa học của nước (tác động hóa học), gây những tác động tiêu cực tới môi trường mà còn làm ô nhiễm suy thoái nguồn nước ngầm. Tuy nhiên, nhìn chung, qua phân tích kết quả quan trắc, phần lớn các thông số đều nằm trong giới hạn cho phép (QCVN 09-MT:2015/BTNMT) của quốc gia về chất lượng nước ngầm.

Cần có chế tài quản lý đồng bộ

Chia sẻ với phóng viên Tạp chí Tài nguyên và Môi trường, đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Điện Biên cho biết, về xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật về tài nguyên nước, từ năm 2016-2020, Uỷ ban nhân dân tỉnh ban hành 02 văn bản quy phạm phạm luật về tài nguyên nước: Quyết định số 06/2015/QĐ-UBND ngày 3/6/2015 Quy chế quản lý, sử dụng tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh Điện Biên; Quyết định số 06/2019/QĐ-UBND ngày 8/1/2019 về việc sửa đổi khoản 4, Điều 10 và Điều 44, quy chế quản lý sử dụng tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh Điện Biên ban hành kèm theo Quyết định số 06/2015/QĐ-UBND ngày 3/6/2015.

Về công tác lập hành lang bảo vệ nguồn nước, Uỷ ban nhân dân tỉnh Điện Biên đã phê duyệt: 01 Dự án “Xây dựng hành lang bảo vệ nguồn nước mặt chính, quan trọng trên địa bàn tỉnh Điện Biên” tại Quyết định số 1316/QĐ-UBND ngày 24/12/2019; 14 phương án cắm mốc giới hành lang bảo vệ nguồn nước cho 14 công trình thủy điện gồm: Trung Thu, Nậm Núa, Nậm Mu 2, Nậm Mức, Nà Lơi, Long Tạo, Nậm Pay, Huổi Vang, Mường Mươn, Huổi Chan I, Mường Luân I, Mường Luân II, Đề Bâu, Nậm He. 08 vùng bảo hộ vệ sinh khu vực lấy nước sinh hoạt cho 08 công trình khai thác nước mặt, nước dưới đất.

Trong những năm qua, hoạt động thanh tra, kiểm tra luôn được tỉnh xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của quản lý nhà nước trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường trong đó có lĩnh vực tài nguyên nước. Hàng năm, Ủy ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp chặt chẽ với các cấp, các ngành để xây dựng kế hoạch thanh kiểm tra có trọng tâm, trọng điểm, tránh chồng chéo, gây phiền hà giúp cho công tác thanh kiểm tra đạt chất lượng, hiệu quả. Qua đó, nâng cao nhận thức của cộng đồng doanh nghiệp và người dân trong vấn đề chấp hành pháp luật về tài nguyên nước gắn với các hoạt động sản xuất, kinh doanh từng bước đưa công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước đi vào nề nếp…

Kiểm soát giếng hư hỏng, không sử dụng dụng tránh gây ô nhiễm nguồn nước

Nhưng theo đại diện Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Điện Biên, để quản lý tốt, khai thác hiệu quả tài nguyên nước thời gian tới, rất cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, của ngành Tài nguyên và Môi trường. Trong đó, cần sớm khắc phục những hạn chế như: Tình trạng thiếu nước sinh hoạt vào mùa khô tại một số thôn, bản vùng cao trên địa bàn các huyện Điện Biên Đông, Tủa Chùa, Tuần Giáo; Ý thức của một số tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ an ninh, an toàn nguồn nước còn chưa cao; Nguồn kinh phí để triển khai các dự án về điều tra tài nguyên nước còn hạn hẹp nên chưa triển khai thực hiện các dự án như: Điều tra, đánh giá, khoanh định vùng hạn chế khai thác nước dưới đất,…

Do vậy, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền để người dân bảo vệ nguồn nước và giữ rừng đầu nguồn; Nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý, bảo vệ các sông, suối, tầng chứa nước, đặc biệt là các nguồn nước có vai trò quan trọng trong việc cấp nước cho sinh hoạt và sản xuất của nhân dân; phòng, chống ô nhiễm, suy thoái, cạn kiệt nguồn nước; Đề xuất tìm kiếm các nguồn cấp nước tại các vùng núi cao, vùng khan hiếm nước để cấp nước cho sinh hoạt, tạo điều kiện nâng cao đời sống nhân dân, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đảm bảo cung cấp nước sinh hoạt bền vững, an toàn; Kiểm soát chặt chẽ tình trạng xả nước thải vào nguồn nước, khai thác, sử dụng tài nguyên nước và hành nghề khoan nước dưới đất trái phép; việc cắm mốc hành lang bảo vệ hồ ngoài thực địa trước khi tích nước lòng hồ các hồ chứa thủy lợi, thủy điện; Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong lĩnh vực tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh.

Sở Tài nguyên và môi trường tỉnh Điện Biên đề nghị Cục quản lý Tài nguyên nước tham mưu Bộ Tài nguyên và Môi trường: Tăng cường tập huấn nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn công tác đối với cán bộ thực hiện công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước tại địa phương; Ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện các quy định của pháp luật về tài nguyên nước cho phù hợp với thực tế và sự thay đổi của các pháp luật khác hiện hành; Hỗ trợ tỉnh Điện Biên nguồn kinh phí cắm mốc hành lang bảo vệ nguồn nước; điều tra, đánh giá, khoanh  định vùng hạn chế khai thác nước dưới đất; xây dựng cơ sở dữ liệu về tài nguyên nước phục vụ công tác quản lý tài nguyên nước…

Bài 2: Quản lý, khai thác khoáng sản hiệu quả

Nhất Nam