Thí nghiệm được thực hiện từ tháng 5 đến tháng 11/2022. Đối với lan Dendrobium pink happy 5 tháng tuổi và 10 tháng tuổi, được tiến hành với 7 nghiệm thức, trong đó, nghiệm thức 1 (đối chứng) phun nước lã, nghiệm thức 2 (đối chứng) phun phân bón có chứa Ca chuyên dùng cho hoa lan, từ nghiệm thức 3 đến nghiệm thức 7 phun phân bón lá sinh học Ca-Oligochitosan-Amin-TE với các liều lượng phun: 1/400, 1/500, 1/600, 1/700 và 1/800, định kỳ 7 ngày phun 1 lần. Kết quả cho thấy, ở liều lượng phun 1/500 lít nước làm cho số giả hành/chậu, chiều dài giả hành, đường kính giả hành và số lá/giả hành lá tốt nhất so với các nghiệm thức còn lại và so với đối chứng. Về năng suất và chất lượng đối với lan Dendrobium pink happy 10 tháng tuổi với liều lượng phun 1/400 đến 1/500 cho số phát hoa, chiều dài phát hoa, số hoa/phát hoa, đường kính hoa và độ bền của hoa cao hơn so với các nghiệm thức còn lại và so với đối chứng.

Đặt vấn đề

Lan Dendrobium là một loài chiếm ưu thế trên thị trường hoa cắt cành tại TP. Hồ Chí Minh. Giống Dendrobium pink happy khi ra hoa nó cho một số lượng cành hoa nhiều hơn bất kỳ một loài lan nào khác [6]. Hiện nay, kỹ thuật trồng hoa lan Dendrobium chủ yếu trên giá thể trơ do vậy, việc chăm sóc bổ sung dinh dưỡng cho cây là cần thiết và có định kỳ, đáp ứng nhu cầu phát triển của cây và cho năng suất cao [1]. Để cải thiện năng suất và chất lượng hoa lan, đồng thời giảm giá thành sản xuất giúp nâng cao tính cạnh tranh của ngành trồng hoa lan trong nước việc ứng dụng các chế phẩm phân bón sinh học sản xuất nội địa với giá cả hợp lý là một trong những giải pháp được quan tâm. 

Vì thế việc nghiên cứu ứng dụng chế phẩm Ca-Oligochitosan-Amin-TE được chiết xuất từ vỏ trứng gia cầm và vỏ đầu tôm trên cây hoa lan Denrobium tại huyện Củ Chi, TP. Hồ Chí Minh là cần thiết, nhằm giảm sử dụng một số hóa chất bảo vệ thực vật và tăng hiệu quả kinh tế của ngành trồng hoa lan.

Phương pháp và vật liệu nghiên cứu

Vật liệu

Chế phẩm Ca-Oligochitosan-Amin-TE với tỉ lệ các thành phần: 3,0% Ca, 2% chitosan, 5% amin, 2500 ppm TE (pH = 7,0-7,5).

Phân bón lá siêu CanxiBo (Nghiệm thức đối chứng 2): N: 7,2%; Ca: 10,71%; B: 800 ppm; pH: 7; Tỷ trọng 1,35.

Cây giống lan Dendrobium pink happy 5 tháng tuổi 5 tháng: Có 3 giả hành, chiều cao giả hành 9-10 cm, 3-4 lá/cây và Dendrobium pink happy 10 tháng tuổi có 5 giả hành, chiều cao giả hành 18-20 cm, 6 lá/cây.

Phương pháp nghiên cứu

Chậu trồng: 18x9x12 cm; trồng 1 cây/chậu.

Phân bón nền: Sử dụng phân tan chậm Nurseryace 10-10-10 + TE bón gốc với liều lượng 2 g/chậu, phân hữu cơ Riger (4-3-3) bón gốc 5 g/chậu và bón 3 tháng/lần.

Thí nghiệm được tiến hành từ tháng 5 đến tháng 11/2022, trong thời gian thí nghiệm, phun phân bón nền là phân hữu cơ sinh học Kỳ Quang (20% OM, 6% N, tỉ lệ C/N =12) với liều lượng 1 ml/lít, 2 tuần/lần.

Thí nghiệm 1: Nghiên cứu ảnh hưởng của Ca-Oligochitosan-Amin-TE đối với sự sinh trưởng phát triển của lan Dendrobium pink happy 5 tháng tuổi.

Thí nghiệm 2: Nghiên cứu ảnh hưởng của Ca-Oligochitosan-Amin-TE đối với sự sinh trưởng phát triển và chất lượng hoa lan Dendrobium pink happy 10 tháng tuổi.

Kết quả và thảo luận

Ảnh hưởng của Ca-Oligochitosan-Amin-TE đến sự sinh trưởng phát triển của lan Dendrobium pink happy 5 tháng tuổi 

Bảng 1. Ảnh hưởng của phân bón lá Ca-Oligochitosan-Amin-TE đến số giả hành và chiều cao giả hành của lan Dendrobium pink happy 5 tháng tuổi

* Ghi chú: * Là sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nghiệm thức với a ≤ 0,05; G/chậu: số giả hành/chậu; L (cm): chiều dài giả hành đơn vị đo là cm; NT là nghiệm thức; NT1 là đối chứng 1 và NT2 là đối chứng 2.

Qua Bảng 1 cho thấy, ảnh hưởng của phân bón lá sinh học Ca-Oligochitosan-Amin-TE đến số giả hành của lan Dendrobium pink happy: Ở tháng thứ 2 sau một tháng sử dụng phân bón lá sinh học thì NT3 và NT4 sự khác biệt có ý nghĩa thống kê so với các nghiệm thức còn lại (NT1, NT2 và NT5, NT6 và NT7); Tương tự sau tháng thứ 3, thứ 4 và thứ 5 sử dụng phân bón lá sinh học Ca-Oligochitosan-Amin-TE tổng số giả hành ở các công thức thử nghiệm đều có sự khác biệt so với đối chứng (NT1 và NT2) và trong đó, NT4 với liều lượng phun 1/500 (1 lít phân pha với 500 lít nước: 2cc/1lít nước) cho số giả hành/chậu cao nhất, tiếp đến là NT3 với liều lượng phun 1/400. Về chiều cao của giả hành trên cây lan Dendrobium pink happy 5 tháng tuổi (Bảng 1) sau một tháng sử dụng (bắt đầu tháng tuổi thứ 6) đã có ảnh hưởng đến chiều cao của giả hành và sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê so với NT1, NT2 (đối chứng) và sự khác biệt lớn nhất ở nghiệm thức phun với liều lượng 1/500; Tương tự ở các tháng tiếp theo cũng cho thấy chiều dài giả hành cao nhất ở các nghiệm thức 4 với liều lượng phun 1/500 tiếp theo là nghiệm thức 3 với liều phun 1/400 và thấp nhất ở nghiệm thức 1 (phun nước lã). Trong đó, chiều cao cây lớn nhất khi phun liều lượng 1/400 đạt 21,65 cm và 21,17 cm (1/500) ở giai đoạn cây 10 tháng tuổi. Như vậy với liều lượng phun của phân bón lá sinh học Ca-Oligochitosan-Amin-TE 1/400 đến 1/500 trên cây lan Dendrobium pink happy 5 tháng tuổi đã có tác động tốt đến quá trình phát sinh giả hành/chậu và chiều dài của giả hành. 

Bảng 2. Ảnh hưởng của phân bón lá Ca-Oligochitosan-Amin-TE đến số lá và đường kính giả hành của lan Dendrobium pink happy 5 tháng tuổi

* Ghi chú: * Là sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nghiệm thức với a ≤ 0,05; D (cm): đường kính giả hành đơn vị đo là cm; NT là nghiệm thức; NT1 là đối chứng 1 và NT2 là đối chứng 2.    

Qua Bảng 2 cho thấy, khi sử dụng phân bón lá Ca-Oligochitosan-Amin-TE trên lan Dendrobium pink happy 5 tháng tuổi đã thúc đẩy sự sinh trưởng của cây thông qua gia tăng về các chỉ tiêu: số giả hành, chiều cao cây, số lá và đường kính giả hành. Sở dĩ có các kết quả này vì trong phân bón lá có chứa đạm sinh học (axit amin), giúp cây hấp thụ dễ và chuyển hóa nhanh cùng với chất kích kháng chitosan và sự cân đối các chất trung vi lượng nên đã thúc đẩy sự sinh trưởng của cây hoa lan. Trong đó với liều lượng sử dụng phù hợp nhất là 1/500 với chu kì phun là 1 lần/tuần.

Ảnh hưởng của Ca-Oligochitosan-Amin-TE đến sự sinh trưởng phát triển của lan Dendrobium 10 tháng tuổi 

Bảng 3. Ảnh hưởng của phân bón lá Ca-Oligochitosan-Amin-TE đến số giả hành và chiều cao giả hành của lan Dendrobium pink happy 10 tháng tuổi

* Ghi chú: * Là sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nghiệm thức với a ≤ 0,05; ns la không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nghiệm thức với a ≤ 0,05; G/chậu: số giả hành/chậu; L (cm): chiều dài giả hành đơn vị đo là cm; NT là nghiệm thức; NT1 là đối chứng 1 và NT2 là đối chứng 2.

Kết quả nghiên cứu ở Bảng 3 cho thấy: Khi pha liều lượng phân bón trên mức 2ml/lít nước thì tốc độ tăng trưởng số giả hành/chậu giảm dần. Tương tự, chiều cao giả hành của lan Dendrobium pink happy sau 1 tháng sử dụng phân bón Ca-Oligochitosan-Amin-TE đều không có sự khác biệt thống kê giữa các nghiệm thức, nhưng đến tháng thứ 2 trở đi thì chiều cao giả hành của cây ở nghiệm thức 4 là cao nhất tiếp đến là nghiệm thức 3 và thấp nhất là nghiệm thức 1 sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê. 

Bảng 4. Ảnh hưởng của phân bón lá sinh học Ca-Oligochitosan-Amin-TE đến số lá và đường kính giả hành của lan Dendrobium pink happy 10 tháng tuổi

* Ghi chú: * là sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nghiệm thức với a ≤ 0,05; ns là không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nghiệm thức với a ≤ 0,05 G/chậu: D (cm): đường kính giả hành đơn vị đo là cm; NT là nghiệm thức; NT1 là đối chứng 1 và NT2 là đối chứng 2.

Qua Bảng 4 cho thấy, ảnh hưởng của phân bón lá sinh học Ca-Oligochitosan-Amin-TE đến số lá trên giả hành và đường kính giả hành của cây lan Dendrobium pink happy sau 1 tháng sử dụng đều không có sự khác biệt thống kê giữa các nghiệm thức, nhưng từ tháng thứ 2 trở đi thì số lá và đường kính giả hành của cây ở nghiệm thức 4 (9,27 lá và đường kính giả hành là 1,85cm) là cao nhất tiếp đến là nghiệm thức 3 và thấp nhất là nghiệm thức 1 sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê. 

Bảng 5. Ảnh hưởng của phân bón lá Ca-Oligochitosan-Amin-TE đến chất lượng hoa của lan Dendrobium pink happy 10 tháng tuổi

* Ghi chú: * Là sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nghiệm thức với a ≤ 0,05; Đ (cm): Đường kính hoa đơn vị đo là cm; NT là nghiệm thức; NT1 là đối chứng 1 và NT2 là đối chứng 2.    

Khi nghiên cứu ảnh hưởng của phân bón lá Ca-Oligochitosan-Amin-TE đến năng suất hoa của lan Dendrobium pink happy ở Bảng 5 cho thấy: Các chỉ số về năng suất của hoa như chiều dài phát hoa, số hoa và đường kính hoa của các công thức sử dụng phân bón lá Ca-Oligochitosan-Amin-TE đều cao hơn hẳn so với đối chứng không phun hoặc phun phân bón khác. Trong đó, đạt cao nhất là nghiệm thức 4 (1/500) nhưng không sai khác so với nghiệm thức 3 (1/500). Đối với chất lượng của hoa (Bảng 5) cho thấy: Tỷ lệ ra hoa của các nghiệm thức thí nghiệm đều cao hơn hẳn so với đối chứng không phun hoặc phun phân bón khác, trong đó cao nhất là nghiệm thức 3 đạt 98,6% nhưng không khác biệt thống kê so với nghiệm thức 4. Quá trình theo dõi nhận thấy, ở đối chứng (phun nước lã) thì cây ra hoa sớm hơn so với các nghiệm thức khác vì chiều dài phát hoa ngắn, thời gian phát triển phát hoa ít nên nở sớm hơn. Khi theo dõi độ bền của hoa (thời gian hoa tàn), kết quả cho thấy: Việc sử dụng phân Ca-Oligochitosan-Amin-TE đã cân đối được dinh dưỡng đa trung và vi lượng ở dạng sinh học cho cây vì thế quá trình phát triển của hoa cũng như chất lượng màu sắc và độ bền của hoa cao hơn so với đối chứng không phun hay phun phân bón lá khác.

Kết luận

Khi sử dụng phân bón lá sinh học Ca-Oligochitosan-Amin-TE trên cây hoa lan Dendrobium pink happy 5 và 10 tháng tuổi với liều lượng phun 1/500 (1 lít phân pha cho 500 lít nước) và 1ha phun với lượng 400 lít phân đã pha, thời gian 7 ngày phun 1 lần cho kết quả sau: 

Với lan Dendrobium pink happy 5 tháng tuổi có tác dụng tốt đến sự phát sinh số giả hành trên chậu, số lá/giả hành, đường kính cũng như chiều dài giả hành. 

Với lan Dendrobium pink happy 10 tháng tuổi có tác dụng tốt đến sự phát sinh số giả hành trên chậu, số lá/giả hành, đường kính cũng như chiều dài giả hành, số phát hoa, chiều dài phát hoa, số hoa, đường kính hoa và độ bền của hoa.

Tài liệu tham khảo

1. Dorothy Morgan (2000), Fertilizer slipper orchids, The Orchid House, Report of Waterloo University, Canada;

2. Lê Hồng Giang, Nguyễn Bảo Toàn (2012), “Hiệu quả của chitosan lên sự sinh trưởng của cụm chồi và cây con Lan Hồ điệp (Phalaenopsis sp.) in vitro”, 24, Tạp chí Khoa học;

3. E. Gioseffi, A. de Neergaard, and J. K. Schjoerring (2010), Interactions between uptake of amino acids and inorganic nitrogen in wheat plants. Plant and Soil Science Section, Department of Agriculture and Ecology, Faculty of Life Sciences, University of Copenhagen, Thorvaldsensvej 40, 1871.

LÂM VĂN HÀ¹, NGUYỄN TRUNG HIẾU², NGUYỄN THỊ NGA³, TRẦN VĂN LÂM⁴, ĐẶNG MINH NGUYỆT¹

¹Trung tâm Nghiên cứu Đất, Phân bón và Môi trường phía Nam

²Trường trung học phổ thông chuyên Trần Đại Nghĩa

³ Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng

⁴Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông nghiệp Công nghệ cao TP Hồ Chí Minh

Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 5 (Kỳ 1 tháng 3) năm 2023