Tại Phiên họp cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Đất đai (sửa đổi) sáng 25/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, các Bộ ngành chung sức, đồng lòng tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đảm bảo các quy định của luật đi vào cuộc sống, đáp ứng mong mỏi của Nhân dân...

Tiếp tục Phiên họp thứ 25, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Đất đai (sửa đổi). 

Tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã có bước tiến dài, nhiều vấn đề lớn đã được tập trung giải quyết. Còn một số vấn đề được đặt ra khi soạn thảo dự án luật và phát sinh trong quá trình hoàn thiện Luật, đòi hỏi Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường, các cơ quan liên quan cần tiếp tục quan tâm, tập trung dốc toàn lực nhằm cho ý kiến vào những vấn đề lớn, còn ý kiến khác nhau, hoàn thiện dự án Luật trình Quốc hội xem xét, thông qua. 

Đối với thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, đây là vấn đề khó, “nếu theo phương pháp "chọn - cho" thì chi tiết đến mấy cũng vẫn thiếu nghĩa”. Vì vậy nên tiếp cận theo hướng "chọn - bỏ", tức là những gì cấm phải ghi vào trong Luật. Nếu tiếp cận theo phương pháp cũ, cố gắng liệt kê cho đủ thì rất khó có sự thống nhất. 

Về tiêu chí thu hồi và đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án nhà ở thương mại, công trình thương mại, công trình dịch vụ, khu vui chơi, giải trí, tổ hợp đa năng để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, Chủ tịch Quốc hội cho rằng: Phải tách bạch, phân định rõ giữa thu hồi và đấu giá nếu không sẽ dẫn đến chồng chéo ngay trong dự thảo luật; quy định tiêu chí, nguyên tắc để giao thẩm quyền cho địa phương thực hiện đấu thầu, đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu,… 

Đối với các trường hợp được thỏa thuận về nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất để thực hiện dự án nhà ở thương mại, nhà ở xã hội, Chủ tịch Quốc hội đề nghị có phương án thiết kế chính sách theo hướng phân loại nhà ở thương mại được quyền cho thuê, chuyển nhượng; nhà ở xã hội cho thuê hoặc thuê mua; nhà ở thương mại giá rẻ là loại hình giao thoa giữa hai loại hình trên. 

Về cơ chế xử lý đối với trường hợp thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất không đạt được 100%, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, việc chủ đầu tư thỏa thuận với người sử dụng đất để có đất thực hiện dự án là thỏa thuận mang tính dân sự, việc Nhà nước can thiệp bằng biện pháp thu hồi đất đối với các trường hợp không thỏa thuận được là không phù hợp. Nhà nước chỉ thực hiện chính sách hỗ trợ theo nguyên tắc của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở. 

Đối với quy định về trả tiền thuê đất hằng năm, đề nghị xác định rõ trường hợp nào phải trả tiền một lần, ví dụ, dự án đầu tư mà sản phẩm vẫn liền với quyền sử dụng đất. Còn trường hợp trả tiền thuế đất hằng năm thì cần phải làm rõ để phù hợp với mức án của nhà đầu tư. Dự thảo có bước tiến lớn trong việc quy định tiền thuê đất trong 5 năm đầu và cần rà soát kỹ cách tính trong chu kỳ tiếp theo, trong đó căn cứ công năng sử dụng, không đơn thuần theo nhóm đất đai,... 

Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu làm rõ hơn về phương pháp định giá đất, lập bảng giá đất, chế độ quản lý, sử dụng một số loại đất dành cho giáo dục, y tế, thể thao, quốc phòng-an ninh, vị trí, chức năng của tổ chức phát triển quý đất và cơ chế huy động nguồn tài chính,... 

Theo dự kiến, dự án Luật Đất đai (sửa đổi) được Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 6 nên Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường và các Bộ, ngành, cơ quan hữu quan cần quan tâm tập trung hơn, dốc toàn lực hoàn thiện dự án Luật quan trọng này. 

Tại Phiên họp, đề cập về một số vấn đề lớn tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) là dự án Luật lớn, quá trình tiếp thu, chỉnh lý tiếp tục nhận được nhiều ý kiến khác nhau. Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường báo cáo Chính phủ bổ sung cơ chế, chính sách hỗ trợ thực hiện cấp sổ đỏ cho hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không có giấy tờ về quyền sử dụng đất không vi phạm pháp luật, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về đất đai, bảo đảm hiệu lực pháp lý của quy định.

Liên quan việc cấp sổ đỏ cho hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không có giấy tờ về quyền sử dụng đất (Điều 138), Thường trực Ủy ban Kinh tế nhận thấy, Điều 138 dự thảo Luật xử lý việc cấp sổ đỏ không thuộc trường hợp quy định tại Điều 139 (sử dụng đất có vi phạm) và Điều 140 (giao đất trái thẩm quyền) của Luật này. Đây là các trường hợp đất đã được sử dụng lâu đời và không có vi phạm pháp luật trong suốt quá trình sử dụng đất.

Theo đó, việc mở rộng thời hạn đến ngày 1/7/2014 là nội dung tiếp thu ý kiến nhân dân để giải quyết việc cấp sổ đỏ cho trường hợp hộ gia đình sinh sống thời gian dài (trước ngày 1/7/2014, có nhà ở, các công trình phục vụ sinh hoạt hộ gia đình…) nhưng chưa được công nhận quyền sử dụng đất.

Tuy nhiên, việc tiếp tục nới thời hạn này mỗi lần sửa đổi Luật Đất đai cho thấy quy định về thời hạn là chưa phù hợp với thực tiễn cuộc sống, có thể có tác dụng ngược, dẫn tới giảm tính nghiêm minh của quy định pháp luật.

Ủy ban Kinh tế đề nghị, Bộ Tài nguyên và Môi trường báo cáo tình hình, thống kê sơ bộ các trường hợp giao không đúng thẩm quyền từ ngày 1/7/2014 đến nay và việc xử lý thu hồi đất trong các trường hợp này trên thực tế. Việc giải quyết đối với trường hợp hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất có vi phạm pháp luật đất đai trước ngày 1/7/2014, làm cơ sở xem xét, quyết định…

Thảo luận tại Phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đại diện các Bộ, ngành, cơ quan đã tập trung đóng góp ý kiến vào các nội dung chính như: Xác định giá đất, thu hồi đất, tính thống nhất giữa dự án Luật Đất đai (sửa đổi) với các luật khác,… 

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng khẳng định: Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) là dự án luật lớn, tác động lớn đến xã hội nên cơ quan soạn thảo và thẩm tra dự án Luật đã rà soát kỹ lưỡng các điều khoản. Ủy ban Pháp luật có 4 báo cáo được Ủy ban Kinh tế tiếp thu, chỉnh lý trong dự án Luật nên đề nghị Ủy ban Kinh tế khẩn trương xử lý các vấn đề chưa đạt được sự đồng thuận để trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp thứ 6. 

Để dự án Luật Đất đai (sửa đổi) đáp ứng được yêu cầu, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đề nghị cơ quan soạn thảo và thẩm tra dự án Luật theo dõi thường xuyên, xem xét lại về tính đồng bộ của hệ thống đất đai với các luật khác để có sự điều chỉnh kịp thời. Đặc biệt dự án Luật Đất đai (sửa đổi) có mối quan hệ với dự án Luật Nhà ở (sửa đổi), Luật Đầu tư (sửa đổi), Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi),… nên cũng phải sửa đổi, bổ sung song hành. 

Đề cập về xác định giá đất, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách Lê Quang Mạnh đề nghị cần làm rõ thêm ở Điều 158 về mục đích sử dụng đất được dùng làm căn cứ định giá là mục đích sử dụng đất đang sử dụng hiện tại hay là trong tương lai. Bởi những mảnh đất nông nghiệp, mảnh đất vườn hiện nay nếu mà quy hoạch sau này sẽ là đất công cộng, thu lại làm đường hoặc làm công viên thì sẽ rất khác với lại giá của những mảnh đất cũng là vườn, cũng là đất nông nghiệp nhưng mà sau này quy hoạch là đất thương mại, dịch vụ hoặc là đất ở.  

Trong những trường hợp nào Nhà nước đứng ra thu hồi đất thì chỉ trả theo đúng mục đích sử dụng đất hiện nay mà người dân đang sở hữu. Còn trong các trường hợp mà quy hoạch hoặc là trong tương lai mà có thể các cái mục đích sử dụng có giá trị gia tăng cao hơn thì chúng ta sẽ quy định một cách rõ ràng. Bởi vì, trong thực tiễn, việc tiếp cận thông tin cũng như là sự bất bình đẳng, bất đối xứng giữa người có các mảnh đất đó với doanh nghiệp phát triển đô thị cũng như là đối với các cơ quan Nhà nước là rất khác nhau. 

Liên quan đến việc thu hồi đất, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga thống nhất với quy định chi tiết để đảm bảo quá trình minh bạch trong thu hồi đất. Mặc dù quy định chi tiết cũng có nhược điểm là có thể chúng ta chưa lường hết được các trường hợp cần thu hồi nhưng đề nghị cơ quan soạn thảo và thẩm tra cố gắng lường hết các cái trường hợp thu hồi để quy định minh bạch trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) để đảm bảo quá trình thu hồi đất diễn ra được công khai và minh bạch. 

Về cơ chế thỏa thuận ở Điều 127 có đưa ra hai phương án. Phương án thứ nhất là không có quy định về việc là nếu như mà đã thỏa thuận được 80% còn 20% chưa thỏa thuận được thì Nhà nước đứng ra thu hồi. Ủy ban Tư pháp nhận thấy phương pháp thứ nhất có hai cơ chế thu hồi đất. Cơ chế thứ nhất là thu hồi bằng con đường hành chính. Cơ chế thứ hai là bằng con đường thỏa thuận, tức là một bên hành chính, một bên dân sự. Tuy nhiên, chúng ta lại đưa ra cơ chế thứ ba vừa là dân sự và hành chính thì đề nghị cần có sự cân nhắc. Nếu thực hiện theo thỏa thuận thì theo cơ chế thỏa thuận hoàn toàn còn theo hành chính thì theo cơ chế hành chính hoàn toàn. Việc làm này nhằm đảm bảo quyền lợi của các bên và giảm khiếu kiện liên quan đến đất đai. Về giải quyết khiếu nại, tố cáo, Ủy ban Tư pháp đồng ý với những quy định về giải quyết trong dự thảo Luật.  

Thay mặt Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà ghi nhận những ý kiến đóng góp của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đại diện các Bộ ngành liên quan đóng góp vào dự án Luật Đất đai (sửa đổi). 

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cho biết, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã nhận được rất nhiều ý kiến đóng góp quý báu, giá trị của nhân dân, đại biểu Quốc hội, các bộ ngành, địa phương, cơ quan của Quốc hội, để thống nhất về cơ sở chính trị, xác định những vấn đề trọng tâm, trọng điểm, lắng nghe cầu thị, tiếp thu có nguyên tắc.  

Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường khẩn trương nghiên cứu, trao đổi, thảo luận với các bộ, ngành, cơ quan của Quốc hội về những vấn đề còn khác nhau, sau đó báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, để hoàn thiện, thống nhất với các cơ quan của Quốc hội trước khi trình ra Quốc hội.  

Chính phủ sẽ tiếp thu tối đa những ý kiến đóng góp và sẽ có phản hồi lại Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng như các cơ quan khác của Quốc hội để chuẩn bị kỹ lưỡng các báo cáo trước khi trình Quốc hội, các đại biểu Quốc hội xem xét tại kỳ họp thứ 6. 

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải khẳng định: Ủy ban Thường vụ đánh giá cao sự chỉ đạo tích cực của Ủy ban Kinh tế, cơ quan soạn thảo, các Bộ, ngành, tổ chức hữu quan trong việc nghiên cứu, tiếp thu, giải trình ý kiến Nhân dân, ý kiến đại biểu Quốc hội, của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đối với dự án Luật Đất đai (sửa đổi).  

Thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, các Bộ ngành nêu cao tinh thần trách nhiệm, phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Kinh tế và các cơ quan Quốc hội tiếp thu, giải trình, hoàn thiện dự án Luật; chung sức, đồng lòng vì lợi ích quốc gia, dân tộc để đảm bảo chất lượng của dự án Luật, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, đảm bảo các quy định của luật đi vào cuộc sống, hoàn thành nhiệm vụ luật pháp quan trọng của nhiệm kỳ, đáp ứng mong mỏi của Nhân dân.

Ủy ban Kinh tế thực hiện đúng chức năng của cơ quan thẩm tra, đảm bảo nguyên tắc làm việc, đảm bảo yêu cầu tập trung và giải quyết các nội dung cơ bản; phối hợp với các cơ quan của Chính phủ để giải quyết các nội dung có trọng tâm, trọng điểm và cũng lưu ý đề phòng các biểu hiện có cài cắm lợi ích nhóm, không chặt chẽ có thể phát sinh các vấn đề tiêu cực. Vấn đề này nếu phát hiện ra thì sẽ phải được xử lý nghiêm minh. 

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cũng yêu cầu Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, các Bộ ngành liên quan cung cấp đầy đủ thông tin, kịp thời cho ý kiến đối với các nội dung của Ủy ban Kinh tế, các cơ quan Quốc hội xin ý kiến tham gia vào dự án Luật. Bộ Tài nguyên Môi trường khẩn trương gửi Ủy ban Kinh tế báo cáo dự kiến tiếp thu, giải trình các ý kiến thẩm tra và các ý kiến của ĐBQH. Đồng thời, đề nghị Chính phủ chỉ đạo tập trung, có kế hoạch và lộ trình để tham gia phối hợp để tham gia vào các vấn đề. 

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cũng giao Ủy ban Kinh tế phối hợp với các cơ quan liên quan rà soát, tiếp thu, giải trình, thuyết phục đầy đủ các ý kiến của Nhân dân, Đoàn ĐBQH, ý kiến của đồng chí Chủ tịch Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội để chuẩn bị hồ sơ dự án Luật, lấy ý kiến Hội nghị Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, hoàn thiện hồ sơ luật, lấy ý kiến của các Đoàn đại biểu Quốc hội và cơ quan hữu quan trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét, quyết định.