Hệ thống dây chuyền sản xuất cát nhân tạo tại Công ty TNHH Hoàng Tuấn

Cát tự nhiên ngày càng khan hiếm khiến áp lực với môi trường

Cát là loại vật liệu quan trọng, không thể thiếu trong đầu tư xây dựng. Với tốc độ đầu tư xây dựng hoàn thiện kết cấu hạ tầng ở nước ta như hiện nay, nhu cầu sử dụng cát làm vật liệu xây dựng ngày một tăng, trong khi nguồn cung cát tự nhiên đang dần cạn kiệt và khan hiếm, từ đầu năm đến nay ở nhiều địa phương giá mỗi khối cát tự nhiên đã tăng khoảng từ 15-20% so với thời điểm đầu năm.

Theo khảo sát gần đây tại Thanh Hóa giá 1 khối cát tự nhiên đã tăng khoảng 15-20% so với thời điểm đầu năm. Đơn cử tại huyện Quảng Xương, giá theo công bố cát xây, cát trát 267,8 nghìn đồng/m3, thực tế giá thị trường đang giao động khoảng 350.000 đến 400.000 nghìn đồng/m3 (chưa tính thuế giá trị gia tăng); cát bê tông giá công bố 289,2 nghìn đồng/m3, giá thị trường 350 nghìn đồng/m3 (chưa thuế giá trị gia tăng).

Tương tự tại huyện Quan Hóa giá công bố là 245.000 đồng/m3, thực tế thị trường bán lẻ đang giao động từ 350.000 đến 400.000 đồng/m3; cát nền thông báo 165.000 đồng/m3. Tại khu vực thành phố Thanh Hóa công bố, cát bê tông 215.000 đồng/m3; cát trát 225.000 đồng/m3. Tuy nhiên, giá thị trường, bán lẻ giá cát xây, trát đang giao động từ 350.000 đến 400.000 đồng/m3, cát nền 250.000 đồng/m3…. Việc thiếu hụt nguồn cung cát tự nhiên khiến các doanh nghiệp xây dựng gặp nhiều khó khăn.

Trước thực trạng trên, nhằm giảm bớt áp lực về môi trường cho các dòng sông, đồng thời bảo vệ tốt nguồn khoáng sản chưa khai thác nhiều địa phương đã đưa ra các giải pháp tích cực như khuyến khích doanh nghiệp và người dân chuyển dần từ cát tự nhiên sang sử dụng cát nhân tạo trong hoạt động xây dựng.

Vừa qua trong các ngày từ 24 - 26/5/2024, tại Hà Nội đã diễn ra triển lãm Mining Việt Nam 2024 các doanh nghiệp có liên quan trong ngành xây dựng và khai khoáng đã đồng tổ chức Hội thảo công nghệ sản xuất cát nhân tạo - giải pháp thay thế cát tự nhiên, từ đó đưa ra nhiều kết quả nghiên cứu, ứng dụng và công nghệ mới trong ứng dụng sản xuất cát nhân tạo phục vụ cho ngành xây dựng.

Nguồn cát tự nhiên trước nguy cơ cạn kiệt 

Chia sẻ tại Hội thảo ông Lương Văn Hùng, Vụ vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) nêu thực tế, hiện nay nguồn cung cát tự nhiên của nước ta chỉ đáp ứng được khoảng 40% nhu cầu của các công trình, dự án xây dựng. Nhu cầu sử dụng cát cho xây dựng ở Việt Nam đang ngày càng tăng, trong khi nguồn cát tự nhiên đáp ứng cho nhu cầu lại ngày càng hạn chế. 

Cát tự nhiên khan hiếm đang ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ cũng như chất lượng của nhiều công trình xây dựng trong nước. Khai thác cát tự nhiên cực kỳ khó khăn, vận chuyển cát tự nhiên chịu nhiều chi phí khiến giá thành của các công trình xây dựng đang bị đội lên… Chính vì vậy thời gian qua nhà nước luôn cố gắng làm cầu nối giữa các doanh nghiệp sản xuất và tiêu thụ cát nghiền thay thế cát tự nhiên. Các cơ quan quản lý cũng đã có nhiều cơ chế, chính sách cho đầu tư, nghiên cứu sản xuất vật liệu thay thế cát tự nhiên, trong đó có xây dựng những cơ chế danh mục tiêu chuẩn kỹ thuật để làm căn cứ ứng dụng trong thực tế, các cơ quan ban ngành có liên quan cũng đã xây dựng chính sách hỗ trợ các nhà đầu tư sản xuất cát nghiền và một số vật liệu khác thay thế cát tự nhiên.

Ưu điểm của cát nhân tạo là loại bỏ được nhiều tạp chất có hại, tránh gây hậu quả tiêu cực cho bê tông, nguyên liệu lại có thể dễ dàng được tận thu, chế biến từ quá trình lọc, rửa, phân ly tại các mỏ đá, sỏi, cuội sông hay rác phế thải xây dựng, công nghiệp và khoáng sản. Cát nhân tạo có tính ứng dụng cao, sử dụng phù hợp cho tất cả các loại bê tông từ thông thường cho đến bê tông chất lượng cao; bên tông dự ứng lực; bê tông tự lèn; đầm lăn; UHPC, Asphalts,…Ngoài ra còn là nguyên liệu sản xuất gạch không nung (gạch bê tông), gạch lát vỉa hè, sân bãi và sản xuất vữa xây dựng.

Cát nhân tạo giải pháp giảm áp lực về môi trường

Thực trạng khai thác cát tự nhiên ở các dòng sông diễn ra quá mức khiến đáy sông bị hạ thấp, nước chảy xiết tạo ra “hàm ếch” rộng, gây sạt lở hai bờ, làm thay đổi dòng chảy đe dọa sự an toàn dân sinh. Đồng thời, lượng cát bị hút khỏi lòng sông làm hạ thấp mực nước ngầm đã dẫn đến triều cường bất thường và xâm nhập mặn. Để giảm áp lực về môi trường cho các dòng sông, đồng thời bảo vệ tốt nguồn khoáng sản cát tự nhiện chưa khai thác nhiều địa phương đã đề ra các giải pháp khuyến khích người dân và doanh nghiệp chuyển dần từ cát tự nhiên sang sử dụng cát nhân tạo trong xây dựng.

Cát nhân tạo được lọc sạch các tạp chất hạt cát đều  

Tại Thanh Hóa quy hoạch phát triển vật liệu xây dựng đến năm 2025, định hướng đến năm 2035, Thanh Hóa sẽ phát triển các sản phẩm cát nghiền từ đá (cát nhân tạo) đáp ứng nhu cầu sử dụng. Mục tiêu đến năm 2025, sử dụng tối thiểu 30% cát nghiền, cát tái chế từ phế thải công nghiệp và xây dựng để thay thế cát tự nhiên; năm 2030 sử dụng tối thiểu 40% cát nghiền, cát tái chế từ phế thải công nghiệp.

Để phát triển cát nhân tạo, ngày 17/7/2021, HĐND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Nghị quyết 20/2021/NQ-HĐND về “Chính sách khuyến khích phát triển khoa học và công nghệ trở thành khâu đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2021-2025”. Theo đó, các tổ chức (doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác), hộ gia đình, cá nhân đang hoạt động sản xuất, kinh doanh trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa bắt đầu thực hiện và hoàn thành việc đầu tư mới hoặc đổi mới toàn bộ công nghệ - thiết bị sản xuất cát nhân tạo (cát nghiền) trong khoảng thời gian từ ngày nghị quyết có hiệu lực đến ngày 31/12/2025 sẽ được hỗ trợ đầu tư tối đa không quá 5 tỷ đồng.

Hiện trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã có 18 dây chuyền sản xuất cát nhân tạo từ đá với tổng công suất 1.390.000 m3/năm. Trong đó, các doanh nghiệp sở hữu dây chuyền có công suất lớn là Công ty TNHH Hoàng Tuấn, Công ty TNHH MTV Tân Thành 2, Công ty Cổ phần Nghi Sơn 36, Công ty TNHH Xây dựng và Thương mại Hà Liên, Công ty TNHH Thương mại Phú Sơn,... Những doanh nghiệp này đều có dây chuyền sản xuất với công suất đăng ký trên 100.000 m3/năm và được cấp phép khai thác mỏ đá, hoặc sản xuất bê tông tươi thương phẩm.

Ông Nguyễn Văn Tuấn – Phó giám đốc Công ty TNHH Hoàng Tuấn cho biết các ưu điểm của cát nhân tạo

Theo ông Nguyễn Văn Tuấn – Phó giám đốc Công ty TNHH Hoàng Tuấn cho biết: Ưu điểm của cát nhân tạo là tận dụng tối đa nguyên liệu tại các mỏ khai thác đá, và các phế thải xây dựng để nghiền sau đó chuyển qua hệ thống dây chuyền sàng lọc, rửa, phân ly để loại bỏ các tạp chất, sau khi thành phẩm hạt cát rất đều nhau.

Về chất lượng cát nhân tạo được thí nghiệm đảm bảo chất lượng tốt như cát tự nhiên và thậm chí còn tốt hơn cát tự nhiên. Bởi cát nhân tạo được sàng lọc, rửa các tạp chất trước khi đưa ra bãi tập kết, trong khi đó cát tự nhiên hút dưới sông lên thường có lẫn các tạp chất như bùn, đất rất khó sàng lọc kỹ.

Cát nhân tạo có tính ứng dụng cao, sử dụng phù hợp cho tất cả các loại bê tông từ thông thường cho đến bê tông chất lượng cao; bên tông dự ứng lực; bê tông tự lèn; đầm lăn; UHPC, Asphalts…Ngoài ra còn là nguyên liệu sản xuất gạch không nung (gạch bê tông), gạch lát vỉa hè, sân bãi và sản xuất vữa xây, trát như cát tự nhiên.  Đồng thời cát nhân tạo có giá cả cạnh tranh luôn thấp hơn cát nhân tạo. Hiện mỗi khối cát nhân tạo chỉ có giá từ 190.000 đến 200.000 đồng, trong khi cát tự nhiên hiện nay đang giao động ở mức 250.000 đến 300.000 đồng/1m3.

Tuy nhiên, hiện nay tâm lý người dân chưa hiểu hết, vì vậy họ cho rằng, cát nhân tạo được làm từ đá nghiền sẽ không tốt so với cát tự nhiên, nên việc sử dụng cát nhân tạo đang còn ít. Vì vậy, cát nhân tạo vẫn chưa được dùng phổ biến mà hiện mới chỉ được sử dụng nhiều trong sản xuất bê tông và các công trình có sử dụng nguồn vốn ngân sách Nhà nước.

Hơn nữa cát nhân tạo được coi là vật liệu thân thiện với môi trường, ít ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên và giảm thiểu được tình trạng sói lở bờ sông, tránh ảnh hưởng đến hệ sinh thái do khai thác cát quá mức cho phép.

Kiều Vượng