Thay mặt Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy báo cáo một số vấn đề lớn về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Địa chất và khoáng sản.

Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy báo cáo Quốc hội một số vấn đề lớn về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Địa chất và khoáng sản.

Chính sách của Nhà nước về Địa chất, Khoáng sản (Điều 3)

Một trong những nội dung đáng chú ý trong dự thảo là việc quy định chính sách của nhà nước đối với lĩnh vực địa chất và khoáng sản. Một số ý kiến cho rằng, cần phải điều chỉnh một số quy định trong Điều 3, đặc biệt là khoản 4, nhằm đảm bảo sự thống nhất với Luật Ngân sách nhà nước về tỷ lệ phần trăm trích từ khoản thu khai thác khoáng sản. Tuy nhiên, sau khi tiếp thu ý kiến từ các đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã quyết định giữ nguyên khoản 4 trong dự thảo, đồng thời bổ sung quy định về việc bố trí kinh phí theo dự toán ngân sách nhà nước, phù hợp với các quy định của Luật Ngân sách nhà nước.

Quyền lợi và trách nhiệm của địa phương và cộng đồng (Điều 8)

Vấn đề quyền lợi và trách nhiệm của các địa phương, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân có tài nguyên khoáng sản được khai thác là một trong những điểm nóng trong quá trình thảo luận. Cụ thể, có ý kiến đề nghị bổ sung quy định về việc tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản phải hằng năm hỗ trợ chi phí đầu tư, nâng cấp, duy tu và xây dựng các công trình hạ tầng, bảo vệ môi trường nhằm gia tăng trách nhiệm của các tổ chức khai thác.

Trong khi đó, hai phương án được đưa ra để giải quyết vấn đề này. Phương án đầu tiên là bổ sung quy định bắt buộc các tổ chức khai thác khoáng sản thực hiện trách nhiệm hỗ trợ, với mức hỗ trợ do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định. Tuy nhiên, phương án này có nhược điểm là tạo ra một chính sách mới, chưa được đánh giá tác động đầy đủ, đồng thời có thể gây ra sự thiếu minh bạch trong việc xác định mức hỗ trợ.

Phương án thứ hai, giữ nguyên quy định của Luật Khoáng sản hiện hành, cho phép các tổ chức tự nguyện thực hiện trách nhiệm hỗ trợ mà không bắt buộc về mức hỗ trợ. Dù phương án này không tạo ra chính sách mới, nhưng cũng dẫn đến tình trạng thiếu sự đồng đều trong việc triển khai các chính sách này tại các địa phương.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định đưa vấn đề này ra để Quốc hội xem xét và cho ý kiến thêm, để tìm ra giải pháp hợp lý giữa việc bảo đảm trách nhiệm và không làm gia tăng gánh nặng cho các tổ chức khai thác khoáng sản.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đỗ Đức Duy tiếp thu ý kiến đóng góp xây dựng dự thảo Luật của các đại biểu Quốc hội

Quy hoạch và điều chỉnh quy hoạch khoáng sản (Điều 14 và Điều 15)

Việc phân công trách nhiệm lập quy hoạch khoáng sản đã thu hút nhiều ý kiến khác nhau. Trước đó, các đại biểu Quốc hội đề nghị phải có sự điều chỉnh trong cách thức phân công trách nhiệm cơ quan chủ trì lập quy hoạch khoáng sản để đảm bảo sự hiệu quả và phù hợp với các đặc thù trong hoạt động điều tra khoáng sản. Sau khi nghiên cứu và tiếp thu ý kiến, UBTVQH đã thống nhất phương án giao Chính phủ phân công cơ quan tổ chức lập quy hoạch khoáng sản, đồng thời tích hợp phương án quản lý về địa chất và khoáng sản vào quy hoạch tỉnh.

Bên cạnh đó, UBTVQH cũng đã đưa ra giải pháp cho phép điều chỉnh cục bộ quy hoạch khoáng sản nhằm xử lý kịp thời các vướng mắc và tình huống phát sinh trong thực tiễn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc khai thác và bảo vệ tài nguyên khoáng sản.

Nguyên tắc cấp giấy phép thăm dò khoáng sản (Điều 45)

Một trong những điểm được thảo luận sôi nổi là nguyên tắc cấp giấy phép thăm dò khoáng sản. Một số ý kiến cho rằng, việc cấp giấy phép thăm dò cần phải phù hợp với quy hoạch khoáng sản và quy hoạch tổng thể năng lượng quốc gia, nhằm bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và tránh những vướng mắc phát sinh. Cùng với đó, có đề xuất về việc giới hạn số lượng giấy phép thăm dò khoáng sản mà một tổ chức có thể được cấp.

Trong bản dự thảo Luật mới, UBTVQH đã bổ sung một quy định chuyển tiếp tại Điều 116, qua đó cho phép các tổ chức đề nghị cấp giấy phép thăm dò khoáng sản vượt quá mức 5 giấy phép, nhưng cần phải được sự chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ. Quy định này nhằm tránh sự đầu cơ hoặc việc giữ mỏ để trục lợi từ việc khai thác khoáng sản.

Toàn cảnh phiên họp chiều 5/11

Quản lý khoáng sản nhóm IV và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản (Điều 75 và Điều 101)

Liên quan đến khoáng sản nhóm IV, UBTVQH đã quyết định giữ quy định cấp phép khai thác, nhưng đơn giản hóa quy trình thủ tục nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội mà không làm giảm hiệu quả quản lý nhà nước. Đặc biệt, đối với các dự án khai thác khoáng sản nhóm IV, nếu đáp ứng các tiêu chí đặc biệt, sẽ không phải thực hiện các thủ tục đầu tư và đánh giá tác động môi trường.

Về tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, một số ý kiến cho rằng quy định này chưa phù hợp với thực tiễn và có thể làm tăng chi phí cho các tổ chức khai thác. Tuy nhiên, UBTVQH khẳng định, chính sách thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đã được thực hiện trong 13 năm qua và có hiệu quả trong việc hạn chế đầu cơ, đồng thời đóng góp vào ngân sách nhà nước. Dự thảo Luật đã đưa ra quy định mới về việc thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản hàng năm, theo sản lượng khai thác thực tế, nhằm tạo sự minh bạch và công bằng hơn.

Các vấn đề khác và thủ tục hành chính

Ngoài các vấn đề chính trên, Quốc hội cũng đã thảo luận về các quy định khác, như việc bổ sung nội dung về định giá quyền khai thác khoáng sản. Tuy nhiên, UBTVQH cho rằng việc quy định về định giá tại thời điểm này là chưa khả thi, do đó sẽ được giao cho Chính phủ nghiên cứu thêm để có giải pháp hợp lý.

Trong quá trình thảo luận, các đại biểu Quốc hội cũng đã nhấn mạnh sự cần thiết phải giảm bớt thủ tục hành chính liên quan đến các hoạt động khai thác khoáng sản, đặc biệt là trong việc thu tiền cấp quyền khai thác, nhằm tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và giảm thiểu các chi phí không cần thiết.

Dự thảo Luật Địa chất và Khoáng sản đang trong quá trình hoàn thiện với nhiều điểm còn ý kiến khác nhau. Mặc dù một số quy định đã được chỉnh lý và bổ sung, nhưng vẫn cần sự tiếp tục thảo luận để tìm ra phương án tối ưu, đảm bảo vừa bảo vệ tài nguyên, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững. Với các chỉnh lý trong dự thảo, hy vọng rằng Luật Địa chất và Khoáng sản sẽ là cơ sở pháp lý vững chắc để quản lý và khai thác hiệu quả tài nguyên khoáng sản của đất nước trong tương lai.

PV