Trong bối cảnh nền kinh tế yêu cầu sự phục hồi, đồng thời kết hợp thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, sự quan trọng của kinh tế tuần hoàn được đề cao và nay là trách nhiệm phải thực hiện, đặc biệt với các mô hình khởi nghiệp và phát triển kinh tế tuần hoàn. Đây cũng là thời điểm doanh nhân tiên phong thể hiện vai trò của mình trong việc điều hành doanh nghiệp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của Việt Nam và hội nhập quốc tế, trong đó có trách nhiệm thực hiện Luật Bảo vệ môi trường.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tặng bức phù điêu cho Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam

Phát huy vai trò, trách nhiệm của doanh nhân, doanh nghiệp

Ngày 10/10/2023, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thay mặt Bộ Chính trị ký ban hành Nghị quyết số 41-NQ/TW “Về xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ mới”. Nghị quyết đã xác định, đội ngũ doanh nhân có vị trí, vai trò quan trọng, là một trong những lực lượng nòng cốt góp phần đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế; xây dựng và phát triển nền kinh tế độc lập, tự chủ, bảo đảm quốc phòng, an ninh. Theo đó, Việt Nam sẽ phát triển đội ngũ doanh nhân lớn mạnh về số lượng, chất lượng, cơ cấu hợp lý, có tầm nhìn, trí tuệ, đạo đức, tinh thần kinh doanh, làm giàu chính đáng, năng động, sáng tạo, năng lực quản trị tiên tiến, tuân thủ pháp luật, có đạo đức, văn hóa kinh doanh mang bản sắc dân tộc; có trách nhiệm xã hội, ý thức bảo vệ môi trường, đóng góp xứng đáng cho các mục tiêu phát triển đất nước.

Đến năm 2030, phát triển đội ngũ doanh nhân Việt Nam có quy mô, năng lực và trình độ đáp ứng mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Phấn đấu ngày càng có nhiều doanh nghiệp đạt tầm khu vực, một số doanh nghiệp đạt tầm thế giới; một số doanh nghiệp lớn có vai trò dẫn dắt trong các ngành, lĩnh vực then chốt; một số doanh nghiệp có vị thế, vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị toàn cầu, làm chủ một số chuỗi giá trị công nghiệp, nông nghiệp, có năng lực cạnh tranh quốc tế trong các ngành công nghiệp nền tảng, ưu tiên, mũi nhọn.

Đến năm 2045, phát triển đội ngũ doanh nhân Việt Nam có quy mô, năng lực và trình độ đáp ứng mục tiêu quốc gia phát triển, thu nhập cao, có vị thế, uy tín khu vực và quốc tế; một bộ phận doanh nghiệp có thương hiệu thế giới, dẫn dắt một số chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị toàn cầu.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà, Bộ trưởng Bộ TN&MT Đặng Quốc Khánh thăm các gian trưng bày tại Diễn đàn Kinh tế tuần hoàn Việt Nam 2023

Doanh nhân dùng tiềm lực cá nhân thực hiện trách nhiệm xã hội

Hoạt động của doanh nhân ngày nay không chỉ dừng lại ở doanh nghiệp, doanh nhân Việt Nam ngày càng tạo dấu ấn với cộng đồng thông qua các hoạt động mang tính cá nhân. Doanh nhân, bằng tiềm lực về kinh tế của mình, đã tạo những ảnh hưởng cá nhân thông qua việc thực hiện các hoạt động tích cực cho doanh nghiệp, cho môi trường và xã hội. Đối với doanh nghiệp, khi thực thi một chính sách cụ thể thì trước tiên cần được sự chấp nhận của chủ sở hữu và phải thực hiện thông qua một quy trình cụ thể để doanh nghiệp có thể quản lý và báo cáo với cơ quan có thẩm quyền liên quan. Trong khi đó, doanh nhân với vai trò cá nhân có thể thực hiện các hoạt động mang tính xã hội một cách linh hoạt hơn, bằng khả năng kinh tế của mình và ít chịu sự quản lý của cơ quan nhà nước. 

Điều này được thể hiện rõ nét hơn trong các hoạt động CSR của doanh nhân trẻ Việt Nam. Ngay trong đại dịch Covid-19 xảy ra năm 2020-2021, doanh nhân trẻ đã khẳng định vai trò tiên phong trong việc kiến tạo nhiều mô hình ATM hỗ trợ cộng đồng mang ý nghĩa An sinh - Tận tâm - Mau chóng. Ngoài những chương trình từ thiện, các hoạt động xã hội, doanh nhân trẻ cũng thực hiện trách nhiệm với chính những người lao động và gia đình họ. Và một trong những điều quan trọng hơn, luôn xác định trách nhiệm của Doanh nhân trẻ là phải cùng nhau đồng hành, chia sẻ những kinh nghiệm làm kinh tế, hỗ trợ thanh niên, doanh nhân trẻ khởi nghiệp hướng tới mục tiêu xây dựng một thế hệ doanh nhân hiện đại, đa năng, là hạt nhân đi đầu trong đổi mới, hội nhập quốc tế.

Trong vòng hai năm trở lại đây, chúng ta đã chứng kiến nhiều khó khăn, thách thức trên phạm vi toàn quốc. Đại dịch đi qua càng làm rõ thêm doanh nhân không thể phát triển, tồn tại nếu xã hội không ổn định, phát triển. Việc thực thi trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp nói chung, về pháp luật bảo vệ tài nguyên và môi trường không chỉ dừng lại ở bản thân doanh nghiệp mà còn do chính những doanh nhân thực hiện. Ngoài ra, doanh nhân quan tâm đến vẫn đề bảo vệ môi trường, tích cực tham gia các hoạt động xã hội như: Đền ơn đáp nghĩa, xóa đói giảm nghèo, đóng góp các quỹ nhân đạo, từ thiện, hỗ trợ khắc phục hậu quả thiên tai do biến đổi khí hậu, gương mẫu chấp hành pháp luật trong bảo vệ môi trường... 

Trong tiến trình đổi mới, doanh nhân Việt Nam đã góp phần xây dựng xã hội đoàn kết, đồng thuận, công bằng, an sinh, văn minh theo định hướng XHCN. Không những mang đến nhiều điều tốt đẹp, có giá trị cho xã hội; mà tất cả những hoạt động mang tính xã hội của doanh nhân sẽ tác động tích cực đến doanh nghiệp của họ. Trước tiên là tác động đến nhận thức của người lao động trong doanh nghiệp. Khi nhận thấy doanh nhân đã thực thi các hoạt động cụ thể, người lao động có thể yên tâm và đặt niềm tin hơn vào doanh nghiệp của mình, yên tâm một phần đối với xu hướng, tính cách của người lãnh đạo. Những hành động xã hội mang tính cá nhân của doanh nhân cũng tạo ra những làn sóng ủng hộ, những làn sóng này ngày càng lan rộng và tạo động lực cho bộ máy vận hành của doanh nghiệp hưởng ứng, thực hiện.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và các đại biểu tại Lễ kỷ niệm 30 năm phong trào doanh nhân trẻ Việt Nam

Doanh nghiệp thực hiện mô hình kinh tế tuần hoàn để phát triển bền vững

Ngày nay, kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh đang trở thành điều tất yếu. Các doanh nhân trẻ Việt Nam muốn tồn tại và phát triển không có con đường nào khác phải gắn với mô hình kinh tế tuần hoàn, sản xuất phải luôn gắn với chữ “xanh”. Do vậy, dù muốn hay không các Doanh nghiệp cũng phải theo kịp và thực hiện chuyển đổi, muốn thực hiện được thì vai trò của doanh nhân rất quan trọng.

Một trong những ngành tiên phong như ngành gỗ hiện nay, nhiều doanh nghiệp gỗ đang thực hiện mô hình này với việc tái chế các phế liệu gỗ phục vụ cho các mục đích sản xuất khác. Cụ thể, thay vì bỏ các phụ phẩm, hiện nay, phế liệu gỗ tại các nhà máy đã được dùng để cung cấp nhiệt cho nồi hơi, lò hơi thay cho sử dụng than đá, hoặc dầu như trước đây, giúp bảo vệ môi trường và giảm khí thải CO2.

Nhiều mô hình khu công nghiệp sinh thái tại các địa phương như: Tỉnh Ninh Bình, thành phố Cần Thơ, thành phố Hải Phòng, thành phố Ðà Nẵng… cũng đang phát triển theo xu hướng kinh tế tuần hoàn, việc này không chỉ giúp tiết kiệm hàng triệu USD mỗi năm mà còn giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường rõ rệt.

Hiện tại Việt Nam đã hình thành liên minh tái chế bao bì. Khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) khá năng động trong việc thúc đẩy kinh tế tuần hoàn thông qua các kế hoạch tái chế rác thải, phụ phẩm với quy trình xử lý chất thải hiện đại, tiên tiến và được kiểm soát minh bạch.

Trong ngành xây dựng, với các biện pháp tăng cường sử dụng vật liệu xây dựng tái chế, không nung… giúp đánh giá vòng đời của các tòa nhà và thúc đẩy phát triển thị trường thứ cấp cho vật liệu xây dựng, thúc đẩy đổi mới về sử dụng tài nguyên và giải quyết hiệu quả các vấn đề thâm dụng vật liệu...

Trong ngành dệt may, những phần vải vụn được nhiều DN may mặc đưa vào tái chế thành vải mới và các sản phẩm quần, áo được tạo ra có sử dụng một phần vải tái chế này được gắn nhãn CE (giúp lưu thông sản phẩm trên thị trường châu Âu và Hiệp hội thương mại tự do EFTA).

Ngoài ra, để hiện thực hóa được những mục tiêu phát triển bền vững, phát triển kinh tế theo hướng xanh, kinh tế tuần hoàn, mấu chốt nhất vẫn là câu chuyện về chính sách. Hiện Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang chuẩn bị những chương trình hành động, nghiên cứu các chính sách. Và chính sách quan trọng nhất là Sandbox (cơ chế) cho thực hiện kinh tế tuần hoàn.

Hiện, Đề án Phát triển Kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 687/QĐ-TTg ngày 07/06/2022, khẳng định việc chủ động phát triển kinh tế tuần hoàn là tất yếu, phù hợp với xu hướng, yêu cầu tạo đột phá trong phục hồi kinh tế và thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững tại Việt Nam. Ngoài ra, đề án cũng đề cao tầm quan trọng của việc phát triển nền kinh tế tuần hoàn trong việc thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng hiện đại, nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng chủ động thích ứng, chống chịu trước các cú sốc từ bên ngoài, hiện thực hóa Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Việt Nam đang chứng kiến xu hướng thúc đẩy khởi nghiệp và kinh doanh theo hướng kinh tế tuần hoàn, có nhiều thuận lợi và cũng không kém phần thách thức. Kinh tế tuần hoàn gặp các thách thức khi triển khai vì lợi ích về kinh tế đang bị áp đặt trong quá trình áp dụng kinh tế tuần hoàn. Tuy nhiên, kinh tế tuần hoàn mang tới nhiều lợi ích cho cộng đồng: Nhiệt độ tăng trên toàn cầu tạo khó khăn đối với cuộc sống hiện tại, nên chúng ta đều thấy phải thay đổi. Phát triển xanh góp phần tăng độ hài lòng trong cuộc sống hàng ngày. Mỗi sự thay đổi đều bắt đầu bằng những hành động nhỏ, những doanh nhân cần tin vào nó và làm cho các bên liên quan, ủng hộ cùng tin theo. Kinh tế tuần hoàn còn khó hơn đổi mới sáng tạo vì đổi mới sáng tạo chỉ mới tập trung vào phát triển kinh tế còn kinh tế tuần hoàn vừa cân bằng kinh doanh vừa bảo vệ, cải tạo môi trường, chính vì vậy đó không chỉ là quá trình kinh doanh, huy động đầu tư mà còn là quá trình chiến lược và đỏi hỏi sự tham gia của tất cả các bên liên quan.

ĐẶNG HỒNG ANH
Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam
Chủ tịch Hội Doanh nhân Trẻ Việt Nam
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 1+2 năm 2024