Trang phục của họ được xem là đẹp nhất ở mỗi phiên chợ Sa Pa. Người phụ nữ còn có tục cạo chân mày và một phần tóc phía trên trán cho đẹp. Họ cũng có chữ viết riêng dựa theo chữ cổ của Hán ngữ gọi là chữ Nôm - Dao. Họ cũng có tục kiêng sờ đầu trẻ em, khi cắt tóc, cạo đầu họ vẫn để chỏm tóc ở đỉnh đầu vì cho đó là nơi trú ngụ các hồn vía con người, quan niệm để chỏm tóc như vậy trẻ em sẽ không hay ốm đau.

Người Dao Đỏ là một bộ phận nhỏ của tộc người Dao di cư vào Việt Nam từ thế kỷ XIII đến những năm 40 của thế kỷ trước. Họ sống tập trung đông nhất ở các xã Tả Phìn, Nậm Cang, Thanh Kim, Suối Thầu, Trung Chải thuộc Sapa, Lào Cai. Người Dao chọn thung lũng hoặc lưng chừng núi để trỉa ngô, trồng lúa và thảo quả. Các lái buôn thường đến tận nhà thu mua mang bán sang Trung Quốc nên cuộc sống của họ được nâng cao.

Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển, nhiều tục lệ của đồng bào các dân tộc đã bị mai một theo thời gian, nhưng những nghi lễ, nghi thức trong đám cưới cổ truyền vẫn được người Dao đỏ ở Lào Cai lưu truyền để giáo dục cho con cháu đời sau. Lễ cưới là một trong những sinh hoạt văn hoá truyền thống của người Dao đỏ, trong đó chứa đựng những giá trị về văn hoá, lịch sử.

Lễ cưới của người Dao đỏ ở Lào Cai trước đây thường diễn ra trong 3 ngày 3 đêm nhưng nay đã được rút ngắn lại chỉ còn 1 ngày 1 đêm ở nhà trai, còn nhà gái chỉ tổ chức 1 bữa ăn vui vẻ đưa cô dâu về nhà chồng. Khi đoàn đưa dâu đến gần nhà trai sẽ phải nghỉ chân trên đường, chờ người dẫn đường của nhà trai về báo trước.

Nhà trai sẽ cử một đoàn kèn, trống và ông chủ lễ ra cổng đón. Trong lúc hai bên gặp nhau thường diễn ra cuộc hát đối đáp và mời nhau uống rượu xã giao. Đoàn đưa dâu của nhà gái dù gần hay xa đều phải nghỉ lại nhà trai một đêm trong gian buồng tạm,…

Nổi bật nhất trong đám cưới là hình ảnh cô dâu trong bộ trang phục truyền thống. Cô dâu đội một chiếc khăn đỏ lớn trùm đầu, bên trên là chiếc mũ đỏ màu cờ, đính nhiều nụ hoa tết từ len đỏ, cài xen những lắc nhạc đồng. Bộ trang phục ấy như kết tinh của văn hóa truyền thống dân tộc Dao.

Thủ tục đặc biệt là cô dâu sẽ được một bé trai hoặc gái thuộc nhà trai rửa chân cho cô dâu và đi hài mới vào. Khi các nghi lễ được tổ chức xong xuôi, cô dâu chú rể vào nhà quỳ lạy trước bàn thờ tổ, nhận chén rượu và trang sức vàng bạc do cha mẹ chồng trao tặng như lời chúc phúc cho cuộc sống hạnh phúc bền lâu.

NSNA Lê Xuân Tùng