Là một chuyên gia trong lĩnh vực tài nguyên nước, thiên tai Thạc sỹ Nguyễn Thành Luân công tác tại Phòng Thí nghiệm trọng điểm Quốc gia về động lực học sông biển, người đã đi và thực hiện nghiên cứu rất nhiều sông suối và thực hiện các giải pháp xanh trong nước, trong khoảnh khắc ngẫu hứng ngày cuối tuần anh đã sử dụng AI lên các ý tưởng về không gian cảnh quan sông Tô Lịch.

Các ý tưởng được kết hợp trên cơ sở từ: 1) Sông Tô Lịch xưa nước đầy ắp, nhiều bến cảng, thuyền mành chen vai sát cánh. Đời sống sông Tô vô cùng phong phú, đa dạng. Với những câu ca quen thuộc đi vào lòng người: “Sông Tô nước chảy trong ngần, Con thuyền buồm trắng chạy gần chạy xa, Thon thon hai mũi chèo hoa, Lướt đi lướt lại như là bướm gieo” hay “Nước sông Tô vừa trong vừa mát, Em ghé thuyền đỗ sát thuyền anh”. 2) Dòng sông với cảnh quan không gian xanh kết hợp theo phong cách đô thị hiện đại với phố đi bộ, hàng quán café ven sông. Đây cũng là khung cảnh thường thấy ở rất nhiều các sông của Trung Quốc như Phượng Hoàng Cổ Trấn ở huyện Phượng Hoàng, phía Tây tỉnh Hồ Nam. Dải viền xanh lá của hàng cây tiêu huyền London, song hành cùng dòng chảy sông Thames, tôn vinh những đường nét của tòa tháp BigBen và vòng quay London Eyes của nước Anh. Dòng sông Seine của Pháp êm đềm lãng mạn. Trên sông các đoàn thuyền du lịch nối đuôi bên bờ, trong đất liền những công trình kiến trúc khoe sắc. Giữa sông và đô thị là không gian cây xanh công cộng cho mọi người đến hẹn hò, thư thái để kéo mình ra khỏi dòng chảy hối hả của đời sống công nghiệp và thả mình vào tiếng dòng chảy êm dịu.

Trong mạng lưới hệ thống không gian xanh đô thị, các công viên ven sông đô thị dạng tuyến và dải có chức năng kết nối mạng tạo trục xanh xuyên suốt. Sự trao đổi năng lượng từ dòng chảy, kết hợp thảm thực vật ven sông là hệ thống cây bóng mát, cây cảnh quan, thảm thực vật ven sông sẽ thu hút những hoạt động ngoài trời, tham quan, giải trí. Tất cả sẽ tạo nên một không gian, phông nền đô thị một sự kết hợp hài hoà môi trường sinh thái hòa nhập giữa không gian đô thị và không gian xanh.

Sông Tô Lịch vốn là một phân lưu của sông Hồng, đưa nước từ sông Hồng sang sông Nhuệ. Sách Đại Nam nhất thống chí (soạn giữa thế kỷ 19) có viết: “Sông Tô ở phía Đông tỉnh thành (Hà Nội) là phân lưu của sông Nhị, chảy theo phía Bắc tỉnh thành vào cửa cống thôn Hương Bài, tổng Đông Xuân, huyện Thọ Xương (cửa sông xưa nằm ở vị trí phố Cầu Gỗ quận Hoàn Kiếm) chuyển sang phía Tây huyện Vĩnh Thuận đến xã Nghĩa Đô ở phía Đông huyện Từ Liêm và các tổng thuộc huyện Thanh Trì, quanh co gần 60 dặm, tới xã Hà Liễu chảy vào sông Nhuệ”. Đoạn sông từ phố Cầu Gỗ đến đường Bưởi, nay đã bị lấp, không còn dấu tích gì. Và do đó, Tô Lịch không còn thông với sông Hồng nữa. Dòng chảy của đoạn sông đã bị lấp này theo lộ trình sau: từ Cầu Gỗ ngược lên (cống chéo) Hàng Lược, men theo đường Phan Đình Phùng (phía ngoài mặt Bắc thành Hà Nội), rồi chảy dọc theo hai phố Thụy Khuê và Hoàng Hoa Thám ngày nay ra đến đường Bưởi (gặp đoạn sông Tô Lịch ngày nay). Sông Tô Lịch ngày nay bắt đầu từ Cầu Giấy, chảy cùng hướng với đường Láng và đường Kim Giang về phía Nam tới sông Nhuệ.

Địa danh quan trọng nhất bên bờ sông Tô, đó là ngã ba sông Thiên Phù Tô Lịch có bến Hồng Tân (vùng chợ Bưởi bây giờ), trên đường từ Hoa Lư về thăm quê ở Cổ Pháp, vua Lý Công Uẩn đã dừng thuyền ngự tại đây và nhận ra thế đất “dựng nghiệp để vương cho muôn đời”. Và cũng chính tại đây, sau Chiếu Dời đô, vào mùa thu, tháng bảy năm Canh Tuất (1010), thuyền ngự với chiến thuyền và văn võ bá quan hộ tống, từ Hoa Lư, vua Lý Thái Tổ đã ngược dòng cặp bến Đại La, tức bến Hồng Tân. Dân vùng Bưởi đón nhà vua với lụa là, gấm vóc và nhiều sản vật quý, sau được nhà vua ban tặng tên làng Nghĩa Đô và Bái Ân. Từ ngày Lý Thái Tổ định đô Thăng Long và trải qua các triều Lý - Trần - Lê, sông Tô Lịch có một sức sống mạnh mẽ, phong phú.

Dọc hai bờ sông Tô xưa từ Bưởi đến chợ Gạo và từ Bưởi đến Thanh Trì, Thường Tín có nhiều làng cổ, mỗi làng đều có đầy đủ thiết chế đình đền, chùa, tính sơ bộ có tới cả trăm đình, đền chùa, miếu. Nhưng nổi tiếng nhất có đền Bạch Mã thờ Tô Lịch Giang thần, đền Quán Thánh thờ thần Trấn Võ; đến Đồng Cổ ở thôn Đông Xã, thờ thần Đồng Cổ và là nơi từ thời Lý Thái Tông, hàng năm mở hội thề. Ở vùng Bưởi còn có đình An Thái thờ ông Dầu, bà Dầu, tương truyền là người hy sinh thân mình cứu thành và cứu vua Lý khỏi bệnh đau mắt; đền Voi Phục thờ Linh Lãng Đại Vương. Làng An Lãng có chùa “Chiêu Thiền Tự” (tức chùa Láng), gắn liền với tên tuổi thiền sư Từ Đạo Hạnh, một nhà sư, một nghệ sỹ chèo.

Sông Tô Lịch trước đây nước đầy ắp, nhiều bến cảng, thuyền mành chen vai sát cánh. Đời sống sông Tô vô cùng phong phú, đa dạng. Sông Tô không chỉ có giá trị về mặt văn hoá mà còn có giá trị về kinh tế. Đây cũng con đường giao thương của các nhà buôn xưa kia. Nhắc đến sông Tô Lịch cũng như nhắc đến “Hà Nội 36 phố phường”. Và sông Tô Lịch đã trở thành một cái gì đó vô cùng quen thuộc với người dân Thủ đô qua năm tháng.

Ngọc Tú