Thu gom, phân loại rác thải được ưu tiên

Theo bà Hoàng Ngọc Tường Vân - Giám đốc Dự án “Huế - Đô thị giảm nhựa ở miền Trung Việt Nam”: Dự án được xây dựng nhằm mục tiêu hỗ trợ thành phố bảo vệ các dòng sông và hệ sinh thái các vùng đất ngập nước và ven biển không bị ô nhiễm bởi rác thải nhựa, thông qua một loạt các biện pháp can thiệp với sự tham gia của các bên liên quan bao gồm các khối công tư, các tổ chức chính trị-xã hội, các hội đoàn thể và cộng đồng địa phương với mục tiêu giảm 30% lượng rác thải nhựa thất thoát ra môi trường vào cuối năm 2024. Dự án được thực hiện trong 4 năm, từ năm 2021-2024 và được chia làm 2 giai đoạn: Giai đoạn khởi động dự án (2021) và giai đoạn triển khai thực hiện (2022-2024).

Bà Hoàng Ngọc Tường Vân - Giám đốc Dự án “Huế - Đô thị giảm nhựa ở miền Trung Việt Nam” (Ảnh WWF-Việt Nam)

Dự án TVA đã hỗ trợ cơ sở vật chất cho thành phố Huế nhằm nâng cao hiệu quả thu gom và phân loại rác thải nhựa (PLRTN) bao gồm: bộ thùng lưu chứa rác sau phân loại tại các phường xã (loại thùng 240 lít), ngôi nhà xanh thu gom rác tái chế (ngôi nhà xanh giúp tăng cường thu hồi rác tái chế kết hợp tạo nguồn quỹ hỗ trợ hoạt động cho các tổ chức đoàn thể), bộ túi đựng rác sau phân loại tại hộ gia đình (gồm túi màu cam chứa rác nguy hại, túi lưới chứa rác tái chế và túi màu xám chứa rác thủy tinh).

Bên cạnh đó, tập huấn cho cán bộ nòng cốt của các phường/xã; hỗ trợ kỹ thuật và tập huấn cho các  hộ gia đình; tập huấn cho các giáo viên (mầm non, tiểu học và THCS); triển khai các hoạt động tuyên truyền như Sổ tay hướng dẫn PLRTN, tờ rơi hướng dẫn PLRTN, lắp đặt hơn 60 pano ngoài trời, video hướng dẫn PLRTN phát sóng trên trên Đài Truyền hình và Phát thanh tỉnh Thừa Thiên Huế (TRT), các bản tin phát thanh trên hệ thống loa phường xã, hệ thống Zalo, trang Facebook của Trung tâm Giám sát Điều hành Đô thị Thông minh tỉnh (Huế-IOC), fanpage dự án TVA, các video tuyên truyền chiếu tại các khu vực công cộng,... Ngoài ra, dự án đã hỗ trợ tổ chức các chương trình “Đổi rác lấy nhu yếu phẩm và cây xanh” để tạo động lực, thúc đẩy việc hình thành thói quen cho người dân thực hiện PLRTN; hỗ trợ các đơn vị tổ chức khoảng 60 hoạt động như hội thi văn nghệ, tiểu phẩm, “Rung chuông vàng” tìm hiểu kiến thức và lồng ghép tuyên truyền về PLRTN và giảm thiểu RTN; hỗ trợ kỹ thuật triển khai công tác giám sát, đánh giá hiệu quả của bộ thùng phân loại rác và mức độ phân loại tại các hộ gia đình.

Mô hình Ngôi nhà xanh thu gom phế liệu tại các cảng cá (Ảnh: WWF-Việt Nam)

Dự án đã vận động Thành ủy Huế ban hành Chỉ thị số 15-CT/TU ngày 29/8/2022 nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, chính quyền, vai trò của Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) và các đoàn thể chính trị - xã hội trong việc tuyên truyền, vận động và thực hiện chương trình phân loại CTRSH tại nguồn trên địa bàn thành phố Huế. Chương trình này được gắn liền với các phong trào như "Ngày Chủ nhật xanh", "Chủ nhật vì cộng đồng", tự quản bảo vệ môi trường, xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu, mô hình "Dân vận khéo", cũng như các phong trào khác do tỉnh và thành phố phát động, đồng thời phối hợp giám sát việc triển khai thực hiện chương trình.

Đối với thu gom rác thải nguy hại trong canh tác nông nghiệp, Dự án đã hỗ trợ UBND thành phố Huế đã ban hành Kế hoạch số 5625/KHUBND ngày 17/7/2023 về tổ chức thu gom, vận chuyển và xử lý bao gói thuốc BVTV sau sử dụng trong sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành phố.

Hội Cựu chiến binh tại TP. Huế tuyên truyền chống rác thải nhựa (Ảnh: WWF-Việt Nam)

Sau khi điều chỉnh lộ giới hành chính (kể từ ngày 01/7/2021), thành phố Huế có diện tích đất sản xuất nông nghiệp 5.786 ha, các địa phương còn nhiều diện tích sản xuất lúa như Hương An (740 ha), Hương Phong (369 ha), Hương Vinh (330 ha), Phú Dương (309 ha), Phú Thanh (284 ha), Phú Mậu (246 ha),… Thực tế sản xuất nông nghiệp đang sử dụng rất nhiều thuốc bảo vệ thực vật. Trung bình một vụ lúa, người nông dân phải phun thuốc từ 5 - 7 lần, đối với rau màu số lần thuốc phun còn nhiều hơn. Lượng bao bì thuốc BVTV sau khi sử dụng bị thải bỏ lại ở đồng ruộng, kênh mương. Do vậy, cần thiết phải có giải pháp thu gom, xử lý loại rác thải này nhằm góp phần bảo vệ môi trường và chống thất thoát RTN ra môi trường.

Trước thực trạng trên, các bên liên quan cùng triển khai hành động: Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Kinh tế, Hội Nông dân thành phố, Hội Nghề cá tỉnh Thừa Thiên Huế, HEPCO, UBND của 24 phường/xã và các huyện, xã ven biển. Dự án đã lắp đặt 272 thùng rác (thùng màu cam và có thể tích 240 lít) lưu chứa bao bì thuốc BVTV và các pano tuyên truyền về việc bảo vệ môi trường trong hoạt động sản xuất nông nghiệp. Trong đó, năm 2022 lắp đặt thí điểm 12 thùng tại phường Hương An và đến tháng 9/2023 đã lắp 260 thùng rác cho tất cả phường/xã của thành phố có sản xuất nông nghiệp.

Dự án đã hỗ trợ Sở NN&PTNT ban hành Kế hoạch 1052/KH-SNNPTNT về việc Giảm thiểu RTN ngành thủy sản tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2023 - 2030. Phối hợp với Hội Nghề cá tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức các buổi tập huấn về các quy định của pháp luật về quản lý RTN cho các cán bộ quản lý thủy sản và về tác động của RTN cho 5 Chi hội Nghề cá tại phường Thuận An, xã Hương Phong và xã Hải Dương.

Tuyên truyền không sử dụng túi nilon (Ảnh: WWF-Việt Nam)

Tổ chức các ngày Chủ nhật xanh với 198 lượt tham gia. Đã vệ sinh bãi biển, khu vực ven đầm phá và thu gom được 12,3 tấn rác, trong đó có 4,3 tấn RTN.  Chi hội Nghề cá Đông Phong (xã Hương Phong) đã thành lập một tổ tự quản thu gom rác hàng ngày và hàng tuần khi ngư dân đi khai thác trên sông đầm, đã thu gom hơn 2,9 tấn rác trong đó có gần 2 tấn RTN tính đến hết tháng 9/2024.

Dự án phối hợp với BQL cảng cá tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức các lớp tập huấn về tác động của RTN cho các tàu đánh bắt xa bờ và vận động ngư dân mang rác về bờ. Cấp phát 100 túi lưới cỡ lớn cho tàu đánh cá xa bờ và hàng trăm túi cỡ nhỏ cho tàu đánh cá gần bờ để mang rác về bờ. 30 tàu cá tiên phong đã được BQL cảng vận động để thực hiện ghi chép nhật ký xả rác trên tàu theo hướng dẫn của Phụ lục V Công ước MARPOL. Thu gom 4 tấn rác thải trong đó hơn 2 tấn RTN. BQL cảng đã thu gom hơn 23,3 tấn rác trong đó gần 6,02 tấn là RTN thông qua lắp vợt rác trên cano.

Lan tỏa “phủ sóng” khắp cộng đồng

Không chỉ phối hợp chặt chẽ với các sở, ban, ngành trong vấn đề thu gom, phân loại rác, Dự án TVA còn lan tỏa công tác bảo vệ môi trường đến các đoàn thể, tổ chức trong xã hội, cho thấy sự nghiêm túc và cách làm khoa học, có chiều sâu và đạt hiệu quả cao.

Dự án đã tạo ra một sức hút lớn với thế hệ trẻ (Ảnh WWF-Việt Nam)

Theo đó, Dự án đã trang bị cho các trường học tham gia dự án 72 ngôi nhà xanh, 10 thùng ủ phân hữu cơ và 52 bảng nội quy tuyên truyền về PLRTN và giảm thiểu RTN với mục đích, ý nghĩa nâng cao nhận thức cho học sinh trong việc PLRTN. Rác thải tái chế được thu hồi từ ngôi nhà xanh có thể bán gây quỹ cho các hoạt động của trường, phân hữu cơ sử  dụng chăm sóc cây trồng trong khuôn viên nhà trường.

Ngày 28/9/2024, Dự án TVA đã bàn giao cho thành phố Huế 2 xe ép rác hiện đại với tổng giá trị gần 10 tỷ đồng. Hai xe ép rác này thuộc dòng xe ép rác 3 trong 1 của ISUZU đời mới với tổng trọng tải trung bình 24 tấn, dung tích của mỗi xe chứa được trung bình 20 m3 rác và xe đạt tiêu chuẩn khí thải EURO 4.

Hội Phụ nữ tham gia phân loại rác (Ảnh: WWF-Việt Nam)

Theo thống kê, khối lượng rác thu gom tại thành phố Huế khá lớn, hơn 410 tấn mỗi ngày (2024). Thêm vào đó, đầu năm 2024, Nhà máy điện rác Phú Sơn đã chính thức đi vào hoạt động, khoảng cách vận chuyển rác xa hơn nên việc bổ sung xe ép rác có trọng tải lớn sẽ nâng cao hiệu quả vận chuyển rác thải cho thành phố, góp phần giảm thất thoát rác thải nói chung và RTN ra môi trường. Với thế mạnh xe có dung tích lớn, số chuyến vận chuyển sẽ giảm, qua đó giảm chi phí và thời gian vận chuyển cũng như giảm ô nhiễm môi trường.

Dự án TVA phối hợp với HEPCO xây dựng Trung tâm Thông tin Môi trường. Với mục đích là địa điểm tham quan phục vụ cộng đồng, Trung tâm đã thiết kế gồm 3 phần chính gồm: Khu thông tin ở trong nhà, khu trưng bày và khu trải nghiệm/tương tác. Khu thông tin cung cấp thông tin về thành phần các loại rác thải (rác hữu cơ, thủy tinh, rác sử dụng, tái chế…), tác hại của một số loại rác thải và cách PLRTN thông qua các trò chơi với thiết kế thu hút. Khu trưng bày triển lãm các cuốn sách truyện mang tính giáo dục hình ảnh, tư liệu và trình chiếu video về PLRTN, các sáng kiến tái chế RTN, các poster, sổ tay hướng dẫn và quy trình hướng dẫn bằng mô hình 3D, hình ảnh vẽ trên tường…. Khu trải nghiệm sẽ hướng dẫn khách tham quan tự phân loại rác theo các thành phần (hữu cơ, rác tái chế, thủy tinh, rác nguy hại và rác khác). Ngoài ra, Trung tâm còn phối hợp các đơn vị cung cấp thêm các dịch vụ như hướng dẫn thiết kế và làm các sản phẩm tái chế. 

Trạm nhà chờ và cấp nước uống miễn phí cho du khách và người dân (Ảnh: WWF-Việt Nam)

Trung tâm đã tổ chức nhiều hoạt động có ý nghĩa như “Ngày hội tái chế”, sự kiện “Đổi rác lấy quà”, “Điểm tiếp nhận xanh”. Với sự phối hợp của Đoàn Thanh niên HEPCO, Trung tâm đã lồng ghép với chương trình “Ngày Chủ nhật xanh” để tổ chức các hoạt động, sự kiện ngoài trời như cuộc thi/vẽ tranh cho thiếu niên trên địa bàn thành phố Huế về phân loại rác thải và giảm thiểu RTN. Các hoạt động của Trung tâm đã thu hút hơn 1.400 lượt tham quan.

Phối hợp với Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, Sở Du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế và  Trung tâm Công viên cây xanh thành phố Huế xây dựng 9 trạm nhà chờ và cấp nước uống miễn phí cho du khách và người dân tại các địa điểm di sản và điểm du lịch.

Bàn giao xe ép rác hiện đại (Ảnh: WWF-Việt Nam)

Tại các trạm này, người dân và du khách có thể sử dụng nước trực tiếp tại vòi hoặc tiếp nước vào bình đựng nước cá nhân, qua đó giúp giảm RTN từ các vỏ chai nước đóng sẵn mà du khách mang theo. Theo số liệu thống kê sơ bộ trong 1 tuần, vào thời gian cao điểm mùa hè, mỗi Trạm nhà chờ và cấp nước miễn phí có 900 lượt người sử dụng, góp phần giảm được hơn 3300 chai nước.

Năm 2021, qua khảo sát hiện trạng các điểm ô nhiễm rác thải lớn trên địa bàn thành phố Huế, 19 điểm nóng ô nhiễm rác thải tại 15 phường/xã đã được phát hiện. Các điểm nóng này tập trung tại các khu vực sáp nhập vào thành phố sau ngày 01/7/2021. Vị trí các điểm nóng này thường phân bố nằm ven các trục giao thông, nhưng thường xa các khu dân cư nên tồn tại lâu dài. Theo thông báo của chính quyền địa phương phường/xã, việc đổ rác không đúng nơi quy định vẫn thường xuyên diễn ra vào ban đêm, ở những vị trí cách xa khu dân cư nên lực lượng chức năng rất khó phát hiện các vi phạm. Để hỗ trợ chính quyền giải quyết tình trạng này, trong năm 2022 - 2024, dự án TVA đã tài trợ 125 camera giám sát các vi phạm về đổ rác không đúng quy định kèm các bảng thông tin tuyên truyền đặt tại các vị trí ô nhiễm trên phạm vi 20 phường xã.

Hoàng Anh