Ảnh minh họa.

Trong bối cảnh giai đoạn mới phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số, xã hội số, kinh tế số và chủ động tiếp cận cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, cần tổng kết, đánh giá các kết quả đã đạt được của Chiến lược 179, đúc rút ra các bài học kinh nghiệm và trên cơ sở đó xác định phương hướng, giải pháp, nhiệm vụ chuyển đổi số Ngành đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.

Các nội dung trên đây là mục tiêu của Đề tài nghiên cứu khoa học và công nghệ cấp Bộ: “Nghiên cứu, đề xuất định hướng ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin trong ngành Tài nguyên và Môi trường, giai đoạn 2021 - 2030” (mã số: TNMT. 2018. 09. 05) do Cục Công nghệ thông tin và Dữ liệu tài nguyên môi trường chủ trì thực hiện.

Kết quả đạt được của Chiến lược 179

Chiến lược 179 đặt ra 4 mục tiêu, 7 nhiệm vụ trọng tâm và 6 chương trình, dự án trọng điểm, trong đó 4 mục tiêu bao gồm: (i) Tin học hoá hệ thống quản lý hành chính nhà nước về TN&MT phù hợp với tiêu chuẩn Chính phủ điện tử (CPĐT) của Việt Nam; (ii) từng bước chuyển đổi các thiết bị, công nghệ phục vụ công việc điều tra, khảo sát, quan trắc, đo đạc sang công nghệ số; (iii) xây dựng và vận hành hệ thống cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia về TN&MT, kết nối với các hệ thống thông tin của Chính phủ, bộ, ngành, địa phương và quốc tế và (iv) ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin (CNTT) để giải các bài toán chuyên ngành.

Sau 15 năm thực hiện Chiến lược 179, chúng ta đạt được các kết quả nổi bật: Phần lớn trang thiết bị phục vụ điều tra, khảo sát, đo đạc, quan trắc được chuyển sang công nghệ số. Xây dựng được mô hình và khung cấu trúc cơ sở dữ liệu TN&MT làm nền tảng xây dựng CSDL quốc gia CSDL chuyên ngành về TN&MT và CSDL TN&MT cấp địa phương. Hệ thống mạng thông tin ngành TN&MT được xây dựng và đưa vào khai thác bao gồm 3 trung tâm dữ liệu và hệ thống mạng nội bộ của các lĩnh vực kết nối đến hệ thống mạng thông tin ngành TN&MT, một số sở TN&MT các tỉnh, thành phố, bảo đảm an toàn, an ninh thông tin. Một số bài toán đặc thù về TN&MT đã được giải quyết một cách hiệu quả hơn nhờ ứng dụng các công nghệ, giải pháp mới về công nghệ thông tin. Đã cơ bản bảo đảm toàn diện phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành của Bộ, các đơn vị thuộc Bộ, kết nối toàn ngành TN&MT; đổi mới phương thức làm việc trên môi trường điện tử thay thế hệ thống giấy tờ truyền thống. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về CNTT trong ngành TN&MT đã cơ bản được hoàn thiện với 2 nghị định, 2 thông tư về thu thập, quản lý, khai thác và sử dụng dữ liệu về TN&MT và các văn bản quy trình, quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật.

Đối chiếu với các mục tiêu đã đặt ra của Chiến lược 179, có thể đánh giá như sau: Một là, mục tiêu tin học hoá hệ thống quản lý hành chính nhà nước về TN&MT cơ bản đã hoàn thành, đáp ứng được yêu cầu QLNN và chuyên môn nghiệp vụ, nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý TN&MT. Hai là, phần lớn trang thiết bị phục vụ điều tra, khảo sát, đo đạc, quan trắc được chuyển sang công nghệ số. Tuy nhiên, mục tiêu đến năm 2020 chuyển đổi hoàn toàn sang công nghệ số là chưa đạt được. Ba là, cơ bản đã hình thành hệ thống CSDL TN&MT làm nền tảng để phát triển CPĐT, cung cấp dịch vụ công trực tuyến và trao đổi, chia sẻ thông tin dữ liệu với các bộ, ngành, địa phương. Tuy nhiên, so với mục tiêu đã đặt ra đến năm 2015, CSDL TN&MT quốc gia phải được xây dựng ở mức độ hoàn chỉnh là chưa đạt được. Bốn là, mục tiêu ứng dụng và phát triển CNTT tin để giải quyết các bài toán chuyên đề phức tạp của ngành TN&MT cơ bản đạt được, đã ứng dụng các giải pháp công nghệ mới, tiên tiến để giải quyết có hiệu quả một số bài toán đặc thù về TN&MT.

Qua quá trình triển khai Chiến lược 179, bài học kinh nghiệm được đúc rút ra là: Một là, cần xác định được một tầm nhìn rộng, dài hạn và có chiều sâu, đồng thời thường xuyên tuyên truyền, nâng cao nhận thức, phổ biến lợi ích của ứng dụng CNTT mang lại và đưa ra các phương thức thực hiện phù hợp với mỗi mục tiêu, nhiệm vụ. Hai là, cần xác định các bước đi cụ thể trong ứng dụng CNTT nhằm từng bước nâng cao năng lực quản lý, điều hành, chuyên môn nghiệp vụ và cung cấp dịch vụ công của Ngành. Ba là, đưa công tác ứng dụng CNTT của Ngành phát triển toàn diện; đóng góp quan trọng vào sự lớn mạnh, hiệu quả, hiệu lực của Ngành. Bốn là, ứng dụng và phát triển CNTT đặc biệt trong bối cảnh mới của chuyển đổi số và CMCN 4.0 cần nguồn lực tài chính rất lớn. Do đó, cần ưu tiên và phân bổ hợp lý nguồn lực để thực hiện các nhiệm vụ theo kế hoạch. Năm là, nguồn nhân lực trong đó đặc biệt là nhân lực chất lượng cao là yếu tố bảo đảm triển khai thành công Chiến lược. Do đó, cần thường xuyên đào tạo, nâng cao năng lực chuyên môn, năng lực, phát triển nhân lực về CNTT cho toàn Ngành.

Đề xuất xây dựng Chương trình chuyển đổi số Ngành đến năm 2025, định hướng đến năm 2030

Căn cứ đề xuất: Để đề xuất tầm nhìn, mục tiêu, các nhiệm vụ, giải pháp của Chương trình chuyển đổi số ngành TN&MT đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, căn cứ đề xuất chính bao gồm:

1. Các chỉ đạo, định hướng, hướng dẫn của Đảng, Chính phủ, Bộ TN&MT, các văn bản quan trọng, đó là:

Các Nghị quyết: số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc CMCN 4.0 (Nghị quyết số 52-NQ/TW); số 50/NQ-CP ngày 17/4/2020 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 52-NQ/TW; số 17/NQ-CP ngày 7/3/2019 của Chính phủ về một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm phát triển CPĐT giai đoạn 2018-2020, định hướng đến 2025.

Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Kế hoạch số 777-KH/BCSĐTNMT ngày 9/9/2020 của Ban cán sự Đảng Bộ TN&MT thực hiện Nghị quyết số 52-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 50/NQ-CP của Chính phủ. Quyết định số 3196/QĐ-BTNMT ngày 16/12/2019 của Bộ trưởng Bộ TN&MT Ban hành Kiến trúc CPĐT ngành TN&MT (phiên bản 2.0).

2. Chiến lược tổng thể của ngành TN&MT; kế hoạch, chiến lược của các lĩnh vực và TN&MT cấp địa phương.

3. Hiện trạng ứng dụng và phát triển CNTT trong ngành TN&MT, kết quả tổng kết đánh giá Chiến lược 179, các bài học kinh nghiệm đúc rút sau quá trình dài triển khai Chiến lược 179 và nhu cầu của Bộ TN&MT, các lĩnh vực, địa phương trong ngành TN&MT giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng đến 2030.

4. Xu hướng phát triển công nghệ trong 10 năm tới, trong đó các công nghệ cốt lõi của CMCN 4.0, xu hướng chuyển đổi số, phát triển CPĐT hướng tới Chính phủ số và đô thị thông minh.

Nội dung đề xuất: Tầm nhìn đến năm 2030: Ngành TN&MT trở thành Ngành số; đổi mới toàn diện phương thức hoạt động quản lý, điều hành của Bộ TN&MT; tài nguyên số về TN&MT là động lực quan trọng để phát triển KT-XH, đảm bảo vững chắc QP-AN, ứng phó với BĐKH, BVMT sinh thái.

Mục tiêu tổng quát và mục tiêu cụ thể: Hoàn thiện CPĐT hướng tới Chính phủ số ngành TN&MT. Đưa nguồn tài nguyên số về TN&MT đóng vai trò quan trọng để phát triển kinh tế số của đất nước.

Các mục tiêu cụ thể được xác định cho giai đoạn đến năm 2025 và đến năm 2030, trong đó tập trung vào 3 nhóm mục tiêu: (i) Phát triển Chính phủ số, nâng cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động; (ii) phát triển kinh tế số, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và (iii) phát triển xã hội số, thu hẹp khoảng cách số. Trong 3 trụ cột của chuyển đổi số gồm: Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, ngành TN&MT đặt trọng tâm nhiều hơn vào mục tiêu phát triển Chính phủ số.

Nhiệm vụ, giải pháp: Với tầm nhìn đến năm 2030 và để đạt được các mục tiêu tổng quát, mục tiêu cụ thể như đã đề xuất, chúng tôi đề xuất 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm như sau:

Một là, phát triển nền tảng cho chuyển đổi số: Nhiệm vụ này nhằm phát triển nền tảng để bảo đảm cho việc phát triển CPĐT hướng đến Chính phủ số, phát triển kinh tế số và xã hội số, cụ thể bao gồm: Chuyển đổi nhận thức; kiến tạo thể chế; phát triển hạ tầng số; phát triển dữ liệu; xây dựng nền tảng số; bảo đảm an toàn, an ninh mạng; hợp tác quốc tế, nghiên cứu, phát triển và đổi mới sáng tạo trong môi trường số và phát triển nguồn nhân lực.

Hai là, phát triển Chính phủ số: Nhiệm vụ này nhằm mục tiêu đến năm 2025 hoàn thiện CPĐT hướng tới Chính phủ số và đến năm 2030 cơ bản hoàn thành các mục tiêu phát triển Chính phủ số, các nhiệm vụ cụ thể bao gồm: Nâng cấp Cổng dịch vụ công của Bộ trên cơ sở tích hợp với Hệ thống một cửa điện tử, kết nối với Hệ thống giám sát quốc gia về Chính phủ số; xây dựng Cổng dữ liệu TN&MT cung cấp dữ liệu, dữ liệu mở, dữ liệu dùng chung, dữ liệu không gian đô thị và thông tin không gian địa lý; phát triển các ứng dụng, dịch vụ có thể dùng chung cho toàn Ngành từ trung ương đến đến địa phương; xây dựng Hệ thống thông tin tổng thể ngành TN&MT.

Áp dụng công nghệ mới nhất về truyền thông xã hội, cung cấp thông tin và dịch vụ hành chính công một cách đơn giản, thuận tiện trên di động, phân tích dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, thực tế ảo, thực tế tăng cường, hệ thống thông tin địa lý thế hệ mới, viễn thám, hệ thống định vị toàn cầu để thực hiện chuyển đổi số toàn diện các mặt công tác chỉ đạo, điều hành, chuyên môn nghiệp vụ của cơ quan, đơn vị trực thuộc Bộ.

Ba là, phát triển kinh tế số: Để thực hiện nhiệm vụ kinh tế số ngành TN&MT, các nhiệm vụ cụ thể được đề xuất bao gồm: Xây dựng hệ thống cung cấp dịch vụ số nhằm thương mại hóa thông tin, dữ liệu về TN&MT; tăng cường cung cấp dịch vụ sáng tạo dựa trên dữ liệu phục vụ người dân, doanh nghiệp; đẩy mạnh hợp tác với khu vực ngoài nhà nước để khai khác thông tin dữ liệu TN&MT.

Bốn là, phát triển xã hội số: Tăng cường tương tác giữa các cơ quan nhà nước của Bộ với tổ chức, cá nhân thông qua các phương tiện số, tiếp nhận và xử lý kịp thời thông tin phản ánh, kiến nghị. Đổi mới phương thức tuyên truyền, phổ biến, giải đáp chính sách pháp luật về TN&MT trên nhiều nền tảng, sử dụng công nghệ tiên tiến hiện đại. Nâng cao chất lượng dịch vụ số, ứng dụng công nghệ số để cá nhân hóa giao diện, nâng cao trải nghiệm người dùng.

Năm là, chuyển đổi số trong các lĩnh vực ưu tiên: Chuyển đổi số cần được thực hiện đồng bộ trên tất cả các lĩnh vực của ngành TN&MT. Tuy nhiên, đối với các lĩnh vực quan trọng, thông tin, dữ liệu làm nền tảng để phát triển CPĐT, Chính phủ số và các ngành, lĩnh vực khác cần được ưu tiên triển khai thực hiện. Chúng tôi đề xuất các lĩnh vực ưu tiên: Đất đai, môi trường, ĐĐ&BĐ và thông tin địa lý, KTTV và BĐKH.

Các chương trình, đề án, dự án trọng điểm: Để triển khai thực hiện Chương trình chuyển đổi số Ngành đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, nghiên cứu đề xuất khoảng 32 chương trình, đề án, dự án lớn được chia theo các nhiệm vụ trọng tâm và được sắp xếp theo mức độ ưu tiên thực hiện.

Kết luận

Trong phạm vi của đề tài nghiên cứu KH&CN, nhóm tác giả đã thực hiện tổng kết, đánh giá các kết quả đã đạt được của Chiến lược 179, đúc rút ra các bài học kinh nghiệm và dựa trên các định hướng, nhu cầu, xu hướng phát triển để đề xuất các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm cho Chương trình chuyển đổi số ngành TN&MT đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Đây vừa là các định hướng, tầm nhìn rộng, dài hạn đồng thời cũng đặt ra các nhiệm vụ cụ thể nhằm đạt được mục tiêu ngành tài nguyên số vào năm 2030.

Tài liệu tham khảo

1. Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc CMCN 4.0;

2. Nghị quyết số 50/NQ-CP ngày 17/4/2020 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 52-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc CMCN 4.0;

3. Nghị quyết số 17/NQ-CP ngày 7/3/2019 của Chính phủ về một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm phát triến CPĐT giai đoạn 2018-2020, định hướng đến 2025;

4. Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”;

5. Quyết định số 179/2004/QĐ-TTg ngày 6/10/2004 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược ứng dụng và phát triển CNTT TN&MT đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020.

ThS. TRẦN VĂN ĐOÀI, KS. BÙI MẠNH KHÔI, ThS. NGUYỄN NGỌC VŨ

                ThS. PHẠM ĐỨC DƯƠNG, KS. BÙI CÔNG THỊNH

                Cục Công nghệ thông tin và Dữ liệu tài nguyên môi trường