Trung tâm điều hành sản xuất tập trung của Công ty Than Mạo Khê tích hợp nhiều phần mềm công nghệ thông tin hiện đại áp dụng vào điều hành sản xuất.

Ông Lại Hồng Thanh - Chánh Văn phòng Hội đồng đánh giá trữ lượng khoáng sản quốc gia: Chuyển đổi số (CĐS) là xu thế, là tất yếu trong thời đại ngày nay, mở ra cơ hội chưa từng có cho các nước, các địa phương, doanh nghiệp trên thế giới vượt lên trong cuộc CMCN 4.0. Nhận thức được tầm quan trọng của CĐS, hiện nhiều nước trên thế giới đã xây dựng và triển khai các chiến lược/chương trình quốc gia về CĐS.

Không ngoài xu thế chung đó, thời gian qua, Việt Nam đã có nhiều chủ trương, chính sách, định hướng quan trọng tham gia cuộc CMCN 4.0 và CĐS như: Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc CMCN 4.0 của Bộ Chính trị; Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 phê duyệt Chương trình CĐS quốc gia đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030 của Thủ tướng Chính phủ. Đặc biệt, Nghị quyết số 10-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược địa chất, khoáng sản và công nghiệp khai khoáng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 ban hành ngày 10/02/2022 đã xác định mục tiêu CĐS trong lĩnh vực khai thác khoáng sản hướng tới nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Theo đó, Bộ TN&MT đã ban hành kế hoạch năm 2023 với chủ đề “Đoàn kết, kỷ cương, đổi mới, sáng tạo, CĐS, chuyển đổi xanh” nhằm đầy mạnh phát huy các nguồn lực tài nguyên cho tương lai phát triển bền vững nền kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh. Đối với lĩnh vực địa khoáng sản, các đơn vị, doanh nghiệp đánh giá thực trạng công tác quản lý khai thác khoáng sản, vai trò, ý nghĩa của CĐS lĩnh vực khoáng sản nói chung và của doanh nghiệp mình nói riêng để cùng nhau thống nhất nhận thức, nội hàm khái niệm cũng như nội dung của “CĐS doanh nghiệp khai thác khoáng sản”, từ đó, đưa ra những giải pháp, lộ trình cần thực hiện cho kế hoạch CĐS trong lĩnh vực khai thác khoáng sản hướng tới nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn nhằm quản lý chặt chẽ, khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm, có hiệu quả tài nguyên khoáng sản theo đúng tinh thần Nghị quyết số 10 cũng như Kế hoạch của Chính phủ, của Bộ TN&MT cần thực hiện trong thời gian tới.

Ông Nguyễn Tiến Mạnh - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV): Trong thời gian qua, TKV đã đạt được nhiều bước tiến đáng kể trong việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý, điều hành sản xuất.

Về cơ bản, các đơn vị trong khối khoáng sản - hóa chất của Tập đoàn đã tổ chức được bộ máy triển khai công nghệ thông tin xuyên suốt tại đơn vị. Hạ tầng cho công nghệ thông tin của các đơn vị hiện nay đã được triển khai nâng cấp và phát triển theo mô hình dữ liệu tập trung, cơ bản đáp ứng được khả năng lưu trữ và xử lý theo định hướng công nghệ hiện đại. Tất cả các đơn vị đều triển khai hệ thống thư điện tử và phần mềm quản lý văn bản, điều hành tác nghiệp đáp ứng yêu cầu. Hầu hết các đơn vị đã triển khai các ứng dụng công nghệ thông tin trong quản trị điều hành doanh nghiệp theo chuyên môn: Kế toán, tài chính, văn phòng,…

Tập đoàn TKV đã thành lập Ban Chỉ đạo CĐS TKV và các tổ công tác giúp việc cho Ban Chỉ đạo; xây dựng Đề án CĐS và Kế hoạch tổng thể CĐS của TKV. Trên cơ sở đó, các đơn vị xây dựng kế hoạch chi tiết CĐS cho từng đơn vị bảo đảm thống nhất về mục tiêu, quy trình, giải pháp và kiến trúc công nghệ.

Xác định nền tảng cơ bản của CĐS chính là hạ tầng số và dữ liệu số, vì vậy, Tập đoàn chủ trương xây dựng tập trung các nền tảng này như: Xây dựng trung tâm dữ liệu (Data Center); xây dựng các nền tảng số cốt lõi; các phần mềm dùng chung toàn Tập đoàn. Đồng thời, Tập đoàn cũng đưa ra một số định hướng cơ bản tại các đơn vị như: Đẩy mạnh triển khai số hóa các dữ liệu hiện có; chủ động đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin, CĐS trong các lĩnh vực kỹ thuật công nghệ; đầu tư cơ sở hạ tầng tương ứng với tiến độ CĐS từng giai đoạn tránh lãng phí; đặc biệt quan tâm đến hệ thống an toàn, an ninh bảo mật thông tin.

Ông Đỗ Văn Định - Văn phòng Hội đồng đánh giá trữ lượng khoáng sản quốc gia: Trong bối cảnh điều kiện khai thác tài nguyên khoáng sản ngày càng khó khăn, việc đẩy mạnh phát triển KHCN, áp dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất có vai trò quan trọng cho sự tăng trưởng và phát triển kinh tế bền vững của ngành công nghiệp khai khoáng Việt Nam. Do đó, chúng ta có thể khẳng định rằng, CĐS không phải đơn thuần chỉ là xu thế mà là yếu tố bắt buộc để các doanh nghiệp khai thác khoáng sản tồn tại và phát triển trong giai đoạn công nghệ 4.0 hiện nay.

Nước ta có trên 60 loại khoáng sản khác nhau. So với thế giới, Việt Nam có thể được xếp vào nhóm tiềm năng khoáng sản phong phú. Tuy vậy, việc khai thác tài nguyên khoáng sản trong thời gian qua vẫn còn nhiều bất cập, chưa hợp lý, đó là: Tổn thất và lãng phí tài nguyên: Sản phẩm khai thác chế biến khoáng sản ở Việt Nam phần lớn mới dừng lại ở sản phẩm tinh quặng, giá trị và hiệu quả sử dụng thấp, chưa tương xứng với giá trị tài nguyên của khoáng sản. Đến nay, mới chế biến sâu đến sản phẩm cuối cùng (kim loại) đối với các loại khoáng sản kẽm, đồng, sắt, antimon. Tổn thất tài nguyên trong quá trình khai thác còn ở mức độ cao, đặc biệt ở các mỏ hầm lò, các mỏ địa phương quản lý. Một số điều tra nghiên cứu cho thấy, tổn thất khai thác khoáng sản như: Khai thác than hầm lò, tổn thất 40 - 60%; khai thác apatit 26 - 43%; quặng kim loại 15 - 30%; vật liệu xây dựng 15 - 20%; dầu khí là 50 - 60%.

Việc quản lý hoạt động khai thác, sản lượng khai thác và chất lượng của sản phẩm khai thác ở nước ta hiện còn mang nặng tính truyền thống và lượng sổ sách, chứng từ bằng giấy rất nhiều. Điều này dẫn đến phải sử dụng lực lượng lao động nhiều hơn, trong khi đó việc kiểm soát rất khó khăn.

Chất lượng môi trường nước và nước thải tại những nơi có hoạt động khoáng sản: Nhiều mỏ, khu vực khai thác mỏ đã gây ra những vấn đề nghiêm trọng về ô nhiễm nguồn nước do nước thải của mỏ trong quá trình sản xuất không được xử lý. Nhiều bãi thải không có các công trình xử lý đã bồi lấp ruộng vườn, sông, suối, làm ô nhiễm nguồn nước, lòng sông bị bồi lắng gây ra lũ lụt. Đối với chất thải lỏng, thành phần và tính chất nước thải có tính axít, chứa kim loại nặng, khoáng chất.

Do đó, việc phát triển và triển khai các ứng dụng mới sử dụng công nghệ nền tảng của CMCN 4.0 để tối ưu hóa các hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng công việc là vô cùng cấp bách. Một cách cụ thể, các nghiên cứu cần tập trung phát triển các ứng dụng mới sử dụng các hệ thống cảm biến giám sát thời gian thực (RT) kết nối trên nền tảng (IoT) nhằm cải thiện mức độ an toàn, nâng cao khả năng giám sát và các hoạt động từ xa trong khai thác mỏ. Bên cạnh đó, cần phát triển và ứng dụng các công cụ và hệ thống mới sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), sự tự động nhằm nâng cao hiệu quả và độ chính xác trong công việc. Các nghiên cứu cũng cần phải tập trung vào phân tích và khai thác dữ liệu lớn nhằm tiết kiệm năng lượng và chi phí, nâng cao độ chính xác trong công tác dự báo.

Anh Chi (lược ghi)

Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 11+12 năm 2023