Thúc đẩy tăng trưởng bền vững 

Trong bối cảnh hiện đại, tăng trưởng bền vững không chỉ là một mục tiêu xa vời mà còn là một yêu cầu cấp thiết để đảm bảo sự phát triển KT-XH và bảo vệ môi trường. Hai yếu tố then chốt đang đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng bền vững là chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.

Chuyển đổi số là quá trình tích hợp công nghệ kỹ thuật số vào tất cả các khía cạnh của doanh nghiệp và xã hội, thay đổi cơ bản cách chúng ta làm việc và sống. Việc áp dụng công nghệ số không chỉ giúp cải thiện hiệu quả hoạt động mà còn mở ra các cơ hội mới cho tăng trưởng kinh tế. Các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), và dữ liệu lớn (Big Data) giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất và quản lý, giảm chi phí và tăng năng suất. Chính phủ số và các dịch vụ công trực tuyến giúp cải thiện sự tương tác giữa nhà nước và công dân, đồng thời tăng cường tính minh bạch và hiệu quả. Tuy nhiên, việc tăng cường sử dụng công nghệ số đi kèm với nguy cơ về an ninh mạng và bảo mật dữ liệu, cũng như sự chênh lệch về khả năng tiếp cận và sử dụng công nghệ giữa các khu vực và nhóm dân cư khác nhau cần được giải quyết để đảm bảo tăng trưởng bao trùm.

Chuyển đổi xanh là quá trình thay đổi phương thức phát triển kinh tế theo hướng bền vững hơn, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và tài nguyên thiên nhiên. Điều này bao gồm việc áp dụng các công nghệ và quy trình sản xuất thân thiện với môi trường, sử dụng năng lượng tái tạo, và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn. Lợi ích của chuyển đổi xanh bao gồm bảo vệ môi trường, giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ hệ sinh thái và giảm ô nhiễm môi trường, đồng thời tạo ra các cơ hội kinh tế mới trong các ngành công nghiệp xanh như năng lượng tái tạo, công nghệ sạch và quản lý tài nguyên hiệu quả. Mặc dù vậy, việc chuyển đổi sang các công nghệ và quy trình sản xuất xanh thường đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu cao, và các doanh nghiệp cũng như cá nhân cần thời gian và nguồn lực để thích ứng với những thay đổi về công nghệ và quy định mới. Việc kết hợp giữa chuyển đổi số và chuyển đổi xanh có thể tạo ra sức mạnh tổng hợp để thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Các công nghệ số có thể hỗ trợ quản lý tài nguyên hiệu quả hơn, giảm lãng phí và tối ưu hóa quy trình sản xuất, trong khi các giải pháp xanh có thể giảm thiểu tác động môi trường của các hoạt động kỹ thuật số. Các hệ thống quản lý năng lượng thông minh sử dụng dữ liệu lớn và AI để tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng trong các tòa nhà và cơ sở sản xuất, giảm tiêu thụ năng lượng và phát thải khí nhà kính. Các thành phố thông minh áp dụng công nghệ số để quản lý giao thông, nước và chất thải hiệu quả hơn, góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững.

Chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đều là những yếu tố then chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Sự kết hợp giữa hai yếu tố này không chỉ mang lại lợi ích về kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống. Để đạt được những mục tiêu này, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng, đồng thời, đầu tư vào nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các công nghệ mới.

Ngành năng lượng tái tạo đang là xu hướng trong chuyển đổi xanh. Dưới tác động của xu hướng chuyển đổi xanh, năng lượng tái tạo trở thành một trong những tài nguyên quan trọng nhất và được coi là trụ cột của sự phát triển bền vững. Với mục tiêu hướng tới tương lai sạch và ít phát thải hơn.

Năng lượng tái tạo không chỉ là một giải pháp để giảm bớt ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu, mà còn là một cơ hội để thúc đẩy sự đổi mới và tạo ra công việc mới trong nền kinh tế xanh. Việc đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần vào việc xây dựng cộng đồng và tăng cường an ninh năng lượng cho mỗi quốc gia.

Việt Nam và xu hướng chuyển đổi kép

Việc ứng dụng rộng rãi công nghệ số mang tới cơ hội nâng cao năng suất, tiếp cận kiến thức mới, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực thi các sáng kiến đổi mới. Cũng như các thị trường mới nổi khác, chuyển đổi số là xu hướng tất yếu đối với nền kinh tế Việt Nam trong những năm gần đây. Việt Nam đã tiếp cận thành công các cơ hội từ Cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ tư và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số để xác định rõ những mô hình, động lực tăng trưởng mới cho nền kinh tế nhằm trở thành một cường quốc số trong khu vực Đông Nam Á. Cụ thể, trong năm 2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành “Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” nhằm đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số. Trong đó, Việt Nam đặt mục tiêu cải thiện khả năng tiếp cận cơ sở hạ tầng kỹ thuật số với các dịch vụ 5G và Cổng Thông tin điện tử Chính phủ, với trọng tâm là nền kinh tế số sẽ chiếm 30% tổng GDP của Việt Nam vào năm 2030.

Cùng với mục tiêu phát triển kinh tế số, kinh tế xanh cũng là một trong các ưu tiên hàng đầu tại các nền kinh tế đang phát triển trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động phức tạp, khó lường và thách thức đan xen. Đặc biệt đối với Việt Nam, tăng trưởng xanh hướng tới sự thịnh vượng về kinh tế, bền vững về môi trường được xem là sự lựa chọn tất yếu và là cơ hội để trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực. “Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050” và “Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030” đã đặt ra các mục tiêu cụ thể gồm: Giảm thiểu cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP với mức giảm tối thiểu so với năm 2014 là 15% vào năm 2030 và 30% vào năm 2050; chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng xanh hóa các ngành kinh tế, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn thông qua khai thác và sử dụng tiết kiệm, hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên và năng lượng dựa trên nền tảng khoa học và công nghệ, ứng dụng công nghệ số và chuyển đổi số, phát triển kết cấu hạ tầng bền vững để nâng cao chất lượng tăng trưởng, phát huy lợi thế cạnh tranh và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường; xanh hóa lối sống và thúc đẩy tiêu dùng bền vững.

Tương tự như các quốc gia khác trong khu vực và trên thế giới, giải pháp công nghệ số và chuyển đổi số được kỳ vọng là động lực thúc đẩy sự thành công của việc chuyển đổi mô hình kinh tế xanh, hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược về tăng trưởng xanh tại Việt Nam. Điều này cho thấy, chuyển đổi kép - chuyển đổi số song hành cùng chuyển đổi xanh là xu hướng tất yếu mà cộng đồng doanh nghiệp ở Việt Nam cũng cần nắm bắt để tận dụng các cơ hội kinh doanh mới cũng như mang lại lợi ích bền vững cho xã hội và môi trường.

Báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2023 về xu hướng Chuyển đổi kép chỉ ra sự liên hệ giữa công nghệ số và công nghệ xanh. Trong đó, dựa trên những nghiên cứu, đánh giá sử dụng dữ liệu bằng sáng chế, 16 công nghệ xanh và 11 công nghệ số được lựa chọn là nền tảng cho chuyển đổi kép.

Cũng theo báo cáo này, trong giai đoạn 2017-2021, Việt Nam nắm giữ 15% trong tổng số 493 bằng sáng chế xanh tại các thị trường mới nổi, xếp sau Malaysia (51%) và Thái Lan (20%). Hầu hết các bằng sáng chế về công nghệ chuyển đổi xanh của Việt Nam liên quan đến các lĩnh vực như năng lượng gió, quản lý chất thải, giảm ô nhiễm không khí và nguồn nước, công trình xanh. Trong khi đó, xét về các công nghệ chuyển đổi số, Việt Nam chỉ chiếm 8% trong tổng số 537 bằng sáng chế của các nền kinh tế đang phát triển, xếp sau Malaysia (58%), Philippines (16%) và Thái Lan (11%).

Có thể nói, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đang trở thành xu hướng tất yếu của nền kinh tế Việt Nam vì đây là yêu cầu cấp thiết cho tương lai. Vì vậy, để khai thác tiềm năng phát triển kép về cả kinh tế số và kinh tế xanh nhằm đạt được các mục tiêu đặt ra trong “Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng 2030” và “Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050”, Việt Nam cần có những biện pháp quyết liệt và nhanh chóng trong cuộc đua này.

PHƯƠNG LINH
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 18 (Kỳ 2 tháng 9) năm 2024