“Giải pháp cho ô nhiễm nhựa” và “Hành tinh đại dương: Thủy triều đang thay đổi” là hai chủ đề được lựa chọn của Ngày Môi trường thế giới 05/6/2023 và Ngày Đại dương thế giới 08/6/2023. Với thông điệp cùng xây dựng lối sống bền vững, hài hòa với thiên nhiên; sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, đa dạng sinh học và thích ứng với biến đổi khí hậu; kiểm soát, giải quyết ô nhiễm rác thải nhựa thông qua các chính sách, sáng kiến và tham gia cơ chế hợp tác toàn cầu, khu vực; hướng tới lối sống xanh hơn, sạch hơn; tăng cường tái chế, tái sử dụng; thúc đẩy xây dựng nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững; thực thi hiệu quả chính sách chống rác thải nhựa và kêu gọi nhân loại cần cùng hành động, trân trọng, bảo vệ đại dương cũng như toàn bộ hành tinh xanh.

Ngày 4/6/2023, tại Quảng trường Bình Minh (Thị xã Cửa Lò, tỉnh Nghệ An), Bộ TN&MT phối hợp với UBND tỉnh Nghệ An tổ chức lễ phát động quốc gia Tuần lễ Biển và hải đảo Việt Nam, Tháng hành động vì môi trường hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới (5/6), Ngày Đại dương thế giới (8/6).

Tham dự sự kiện có: Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ TN&MT Đặng Quốc Khánh; Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội, Chủ tịch HĐND tỉnh Nghệ An Thái Thanh Quý; Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Tĩnh Hoàng Trung Dũng; nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tổ chức Trung ương, Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam Nguyễn Thanh Bình; bà Ramla Khalidi, Trưởng Đại diện thường trú Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam; lãnh đạo các cơ quan trực thuộc Bộ TN&MT; đại diện các bộ, ngành, trung ương và địa phương; đại diện các tổ chức quốc tế cùng đông đảo quần chúng nhân dân thị xã Cửa Lò, khách du lịch thập phương.

Phát biểu tại lễ phát động, Bộ trưởng Bộ TN&MT Đặng Quốc Khánh cho biết, cuộc sống của con người từ bao đời nay đã luôn gắn bó với môi trường và thiên nhiên; trong đó biển và đại dương bao phủ hơn 2/3 bề mặt, chứa đựng hơn 95% nước trên trái đất, có vai trò quan trọng trong việc duy trì các hoạt động kinh tế, các giá trị văn hoá tinh thần của con người, các đại dương vùng biển, ven biển rất quan trọng đối với an ninh lương thực và sức khoẻ cộng đồng, góp phần thiết yếu trong xoá đói giảm nghèo thông qua việc tạo sinh kế bền vững.

Tuy nhiên, nhân loại đang phải đối mặt với những vấn đề hết sức bức thiết về môi trường, biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Trong đó, vấn đề nhức nhối hiện nay đang được nhiều quốc gia quan tâm là vấn đề rác thải nhựa đại dương, khai thác sử dụng tài nguyên thiếu bền vững. "Đây là vấn đề toàn cầu, đòi hỏi nhiều nỗ lực ứng phó của từng quốc gia cũng như sự hợp tác chặt chẽ của cộng đồng quốc tế", Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ TN&MT Đặng Quốc Khánh chỉ rõ, Việt Nam là quốc gia biển; biển là bộ phận cấu thành chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc, là không gian sinh tồn, cửa ngõ giao lưu quốc tế, gắn bó mật thiết với sự xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phát triển bền vững kinh tế biển là một trong những chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước dựa trên nền tảng tăng trưởng xanh, bảo tồn đa dạng sinh học các hệ sinh thái biển; bảo đảm hài hoà các hệ sinh thái kinh tế và tự nhiên, giữa bảo tồn và phát triển, giữa lợi ích của địa phương có biển và địa phương không có biển; tăng cường liên kết, cơ cấu lại các ngành, lĩnh vực theo hướng nâng cao năng suất chất lượng hiệu quả và sức cạnh tranh, phát huy tiềm năng lợi thế của biển, tạo động lực phát triển kinh tế đất nước, đạt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển.

Nhưng cũng như nhiều quốc gia khác, Việt Nam đang đứng trước không ít những thách thức như vấn đề ô nhiễm trắng có liên quan mật thiết đến phát triển kinh tế và ổn định xã hội. Với khoảng 50% dân số cả nước sống ở các vùng đất thấp và ven biển, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương và chịu nhiều tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và nước biển dâng. Điều đó đặt ra nhiều thách thức đối với việc thực hiện các mục tiêu xoá đói giảm nghèo, các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ và phát triển bền vững của đất nước, đòi hỏi chúng ta phải có những giải pháp ứng phó thiết thực và kịp thời.

Tại sự kiện, Bộ trưởng Bộ TN&MT Đặng Quốc Khánh đề ra 6 nhiệm vụ trọng tâm trong việc bảo vệ tài nguyên, môi trường biển:

Một là, thống nhất trong nhận thức và hành động để ứng xử, có trách nhiệm với biển và đại dương theo chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước và luật pháp quốc tế. Khắc phục và loại bỏ tư tưởng chạy theo lợi ích kinh tế trước mắt mà coi nhẹ việc giữ gìn bảo vệ môi trường, thúc đẩy hơn nữa việc phát triển cộng đồng văn minh sinh thái biển, coi đây là tiêu chuẩn về đạo đức, văn hoá của mỗi cơ quan, tổ chức, cộng đồng, doanh nghiệp và người dân.

Hai là, thực hiện quản lý bảo vệ môi trường và phát triển bền vững biển và hải đảo; triển khai có hiệu quả các chiến lược, chính sách phù hợp để hạn chế rác thải nhựa đại dương, bảo tồn đa dạng sinh học, phục hồi các hệ sinh thái biển; đẩy mạnh nuôi trồng và khai thác có trách nhiệm tại các vùng biển xa bờ và đại dương, bảo đảm phù hợp với từng vùng biển, khả năng phục hồi của hệ sinh thái; tập trung phát triển kết cấu hạ tầng đa mục tiêu, đồng bộ, nhất là mạng lưới giao thông, đẩy mạnh việc đầu tư và xây dựng tuyến đường ven biển Việt Nam theo quy hoạch; phát triển đồng bộ hình thành khu kinh tế, khu công nghiệp, khu đô thị sinh thái ven biển, hình thành và phát triển các trung tâm kinh tế biển mạnh, đóng góp vai trò chủ đạo trong phát triển vùng và liên kết vùng.

Ba là, ưu tiên đầu tư, đẩy mạnh công tác điều tra cơ bản; nghiên cứu khoa học công nghệ; phát triển nguồn nhân lực biển chất lượng cao; tăng cường công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt là vùng biển ven bờ; nâng cao chất lượng môi trường biển; giảm thiểu tối đa việc suy thoái tài nguyên, phát triển bền vững đa dạng sinh học biển.

Đồng thời, xử lý tốt các nguồn gây ô nhiễm môi trường biển, đại dương và đất liền. Giảm thiểu rác thải nhựa thông qua việc tăng cường kiểm soát, thu hồi tái chế sử dụng túi nilong, sản phẩm nhựa sử dụng một lần. Hạn chế và tiến tới chấm dứt nhập khẩu, sản xuất và cung cấp các loại túi nilong khó phân huỷ tại các trung tâm thương mại, siêu thị trên cả nước phục vụ cho mục đích sinh hoạt.

Bốn là, tận dụng tối đa lợi thế về phát triển các ngành du lịch, dịch vụ biển để Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn của thế giới, khai thác đồng bộ, hiệu quả các cảng biển và dịch vụ vận tải biển; nâng cao hiệu quả khai thác các tài nguyên khoáng sản biển gắn với chế biến sâu; nghiên cứu thăm dò các bể trầm tích mới, các dạng hydro cacbon phi truyền thống; thúc đẩy các hoạt động nuôi trồng, khai thác hải sản bền vững; tăng cường bảo vệ tái sinh nguồn lợi hải sản, thúc đẩy đầu tư xây dựng, khai thác điện gió, điện mặt trời, các dạng năng lượng tái tạo khác; nâng cao năng suất, chất lượng, sự cạnh tranh quốc tế của các ngành kinh tế biển, các biển, các vùng biển dựa trên thực tế và điều kiện tự nhiên, hài hoà với bảo tồn và phát triển; hỗ trợ khuyến khích doanh nghiệp, người dân đầu tư sản xuất từ các loại vật liệu thân thiện với môi trường thay thế cho bao bì sản phẩm khó phân huỷ; triển khai chính sách ưu đãi miễn giảm thuế sản phẩm thân thiện với môi trường thay thế sản phẩm nhựa sử dụng một lần, túi nilong khó phân huỷ và vật liệu có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường.

Năm là, tiếp tục mở rộng và tăng cường hợp tác với các quốc gia, các đối tác và tổ chức quốc tế và khu vực trên cơ sở tôn trọng chủ quyền, quyền và lợi ích hợp pháp của các quốc gia có biển; tuân thủ luật pháp quốc tế, Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982, bảo đảm an ninh và an toàn hàng hải, góp phần xây dựng môi trường hoà bình, ổn định hợp tác và phát triển; kiên quyết duy trì bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng và lợi ích quốc gia ven biển, giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hoà bình theo luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982; vận dụng sáng tạo những bài học lịch sử, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại và sự ủng hộ, đồng tình của cộng đồng quốc tế để bảo vệ vững chắc chủ quyền biển đảo và các hoạt động kinh tế biển.

Sáu là, thực hiện tốt công tác tuyên truyền, giáo dục và nâng cao nhận thức về biển đảo, ý thức bảo vệ tài nguyên và môi trường biển; biến nhận thức thành ý thức tự giác và hành động cụ thể, thiết thực ở các cấp, các ngành, doanh nghiệp và từng cá nhân; xây dựng xã hội ý thức lối sống, hành vi văn hoá gắn bó với biển; phát triển các vị thế văn hoá trong cộng đồng dân cư biển và ven biển; phát huy bản sắc, giá trị lịch sử và văn hoá dân tộc, ý thức tốt đẹp trong ứng xử với biển, xây dựng văn hoá biển.

Tại sự kiện, bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú của UNDP cho biết, Việt Nam có mối quan hệ chặt chẽ với biển, 28 tỉnh ven biển là nơi sinh sống của một nửa dân số và chiếm khoảng 60% GDP quốc gia. 

Đại dương tạo ra 1/2 lượng oxy và hấp thụ 1/3 lượng khí CO₂ do con người tạo ra. Tuy nhiên, các đại dương và vùng đất trên toàn thế giới đang bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, thiên tai, khai thác quá mức tài nguyên thiên nhiên, các hoạt động kinh tế không bền vững, suy thoái đa dạng sinh học và đặc biệt là rác thải nhựa đại dương.

Bà Ramla Khalidi khẳng định, đến năm 2050 nếu chưa có những hành động thiết thực, ngoài biển sẽ có thể có nhiều nhựa hơn là cá, lượng nhựa rò rỉ khổng lồ này sẽ không chỉ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng đối với các hệ sinh thái biển mong mong, mà còn đối với những phúc lợi của chính chúng ta và sinh kế của các cộng đồng ven biển.