Ảnh minh họa

Biến đổi khí hậu tác động mạnh tới tỉnh

Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đang chịu tác động khá rõ của BĐKH, như: Thời tiết diễn biến phức tạp, tốc độ xâm thực biển ngày càng nhanh, tình trạng xâm nhập mặn là điều dễ nhận thấy nhất. Cụ thể, trong thời gian gần đây, trên địa bàn tỉnh xuất hiện những đợt mưa lớn kéo dài và những cơn bão mạnh đổ bộ trực tiếp vào tỉnh ngày càng nhiều hơn, gây ngập lụt cục bộ tại một số tuyến đường và thiệt hại về kinh tế dẫn đến đời sống người dân gặp khó khăn. BĐKH làm gia tăng tình trạng sạt lở bờ biển ở một số địa phương trong tỉnh. Cứ sau mỗi mùa gió Đông Bắc, đường bờ biển ở một số khu vực lại tiếp tục bị sạt lở đe dọa đến khu du lịch, khu dân cư ven biển làm ảnh hưởng đến phát triển KT-XH của tỉnh.

 Biến động bất thường của biển đã từng gây ra những hậu quả hết sức nghiêm trọng đối với vùng ven bờ, bồi lấp luồng lạch các cửa sông, ven biển của tỉnh. Các khu vực đáng lo ngại nhất về xói lở và bồi lấp đã được nghiên cứu, xác định là khu vực Cửa Lấp thuộc TP. Vũng Tàu và Phước Tỉnh thuộc huyện Long Điền; khu vực cửa Lộc An thuộc huyện Đất Đỏ, khu vực Hồ Tràm, Hồ Cốc và khu vực Bình Châu thuộc huyện Xuyên Mộc. Như vậy, chắc chắn các ngành du lịch, nuôi trồng thủy hải sản và nghề đánh bắt ven bờ, các công trình xây dựng, cảng, đường giao thông và cư dân sinh sinh sống ven bờ sẽ chịu ảnh hưởng lớn.

Biến đổi khí hậu làm thay đổi lượng mưa, gia tăng nhiệt độ có khả năng gây ra tình trạng thiếu nước nghiêm trọng vào mùa khô, thiếu nước sạch cho tưới tiêu, sản xuất và sinh hoạt. BĐKH cùng với nước biển dâng sẽ làm cho các nguồn nước ngọt sẽ bị nhiễm mặn, gây khó khăn cho cấp nước sinh hoạt, nông nghiệp và công nghiệp. Khi thiếu hụt nguồn nước cho sản xuất và sinh hoạt dẫn đến việc khai thác quá mức và không thể kiểm soát việc khai thác nước ngầm. Hiện tượng nhiễm mặn và ô nhiễm nước ngầm đã và đang xảy ra sẽ ngày càng gia tăng. Theo Sở TN&MT tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, địa phương này có nguồn nước mặt và nước ngầm khá phong phú với 4 hệ thống sông chính là sông Thị Vải, sông Dinh, sông Ray, sông Đu Đủ; có 31 hồ chứa nước quy mô trung bình và nhỏ, các hồ này có chức năng cấp nước nông nghiệp, sinh hoạt và công nghiệp, dịch vụ. Tổng lượng nước được tích trữ trong các hồ đập là 308,2 triệu m3, trong đó dung tích hữu ích khoảng 276,06 triệu m3. Về TNN dưới đất được phân bố theo địa giới hành chính và theo tầng chứa nước, toàn tỉnh có 9 tầng chứa nước triển vọng. TNN nói chung, TNN dưới đất nói riêng của tỉnh đang phải đối mặt với tình trạng suy thoái, cạn kiệt và đặc biệt là ô nhiễm do những tác động của các hoạt động sản xuất, sinh hoạt.

Xói lở bờ biển và nguy cơ ngập chìm vùng đất thấp ven bờ là một đe dọa nguy hiểm. Theo kịch bản BĐKH, đến 2050 nước biển sẽ dâng cao thêm 33 cm, theo quy luật động lực sóng, chiều rộng bãi biển cát bị xói lở sẽ là 330 m - 3300 m, có nghĩa là một phần lớn dải đất thấp ven bờ phía Đông của tỉnh, nơi tập trung cơ sở hạ tầng du lịch và nghề nuôi trồng và chế biến thủy sản, nơi cư trú của hàng vạn hộ gia đình sẽ bị sóng phá hủy. Vùng đất thấp dọc sông Thị Vải, nơi tập trung các khu công nghiệp của tỉnh thậm chí còn bị đe dọa trầm trọng hơn vì định vị trên vùng sụt hạ địa chất.

Người dân ở các huyện Đất Đỏ, Long Điền, Xuyên Mộc,… trước đây, sản xuất lúa là thu nhập chính của gia đình, tuy nhiên mấy năm trở lại đây, do ruộng lúa bị xâm nhập mặn, nhiều diện tích phải bỏ hoang, mặc dù các hộ đã dùng cách khử mặn, đem giống lúa kháng mặn về gieo trồng nhưng không hiệu quả. Cùng với xâm nhập mặn, hiện tượng xói lở, bồi lấp luồng lạch các cửa sông, ven biển ở TP. Vũng Tàu, huyện Long Điền cũng diễn ra khốc liệt hơn trước.

Theo Sở TN&MT, tốc độ dâng lên của mực nước trung bình năm tại tỉnh có xu hướng tăng dần. Tỉnh có chiều dài bờ biển khoảng 300 km, nên tình trạng xói lở, xâm thực đất liền trên địa bàn xảy ra với mức độ ngày càng nghiêm trọng, trải dài từ TP. Vũng Tàu đến Bình Châu (Xuyên Mộc). Hiện nay, tình trạng sạt lở bờ biển ở tỉnh diễn biến rất phức tạp, cứ sau mỗi mùa gió Đông Bắc, đường bờ biển ở một số khu vực trong tỉnh này lại tiếp tục bị sạt lở nghiêm trọng đe dọa đến các khu dân cư bờ biển, khu du lịch và bãi tắm làm ảnh hưởng rất lớn đến phát triển KT-XH của tỉnh.

Trên cơ sở phân tích chuỗi số liệu mưa và bốc hơi trong hàng chục năm qua, cũng như sự xuất hiện cảnh quan bán khô hạn ở một số vùng trong tỉnh, các nghiên cứu chỉ ra, Bà Rịa - Vũng Tàu đã chớm chuyển sang trạng thái khô hạn. Các dòng sông cung cấp nước chủ yếu là những sông ngắn và có lưu vực nhỏ. Với tốc độ phát triển KT-XH ngày càng cao, tỉnh sẽ rơi vào tình trạng thiếu nước, thậm chí thiếu trầm trọng. Tình trạng này sẽ không dừng lại bởi xu thế bán khô hạn vẫn tiếp tục gia tăng do BĐKH.

Giải pháp ứng phó, thích nghi với biến đổi khí hậu

Theo Sở TN&MT: Để chủ động ứng phó với BĐKH, tăng cường quản lý tài nguyên và BVMT, Sở TN&MT đã xây dựng kế hoạch ứng phó. Trong đó, Sở TN&MT tập trung triển khai thực hiện Dự án “Đánh giá tác động của BĐKH đến vấn đề ngập lụt trên địa bàn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu”, kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH trong vấn đề chống ngập và Lập bản đồ phân vùng nguy cơ ngập lụt do mưa. Tốc độ xâm thực của biển ngày càng mạnh, khiến nhiều khu vực bờ biển bị sạt lở nghiêm trọng. Bên cạnh đó, Sở TN&MT còn tham mưu UBND tỉnh điều chỉnh quy hoạch đất các đô thị, khu vực dân cư nông thôn. Đồng thời, Sở TN&MT phối hợp với các sở, ngành, địa phương tổ chức điều tra, đánh giá và khoanh định vùng cấm, hạn chế khai thác nước dưới đất để chống suy thoái cạn kiệt nguồn nước. Đặc biệt, Sở đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Tỉnh đã xây dựng chương trình hành động về môi trường và BĐKH, các ngành đã có nhiều hoạt động ứng phó với BĐKH như trồng rừng ngập mặn, BVMT, xây dựng kế hoạch trên kịch bản BĐKH của Bộ TN&MT để các địa phương lồng ghép vào chương trình phát triển KT-XH,… Sở TN&MT đã xây dựng kế hoạch ứng phó, trong đó, tập trung triển khai các dự án như: Dự án “Nâng cao nhận thức và kỹ năng của tuyên truyền viên về BĐKH của các tổ chức chính trị xã hội”; Dự án “Đánh giá tác động của BĐKH đến vấn đề ngập lụt trên địa bàn tỉnh và kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH trong vấn đề chống ngập và Lập bản đồ phân vùng nguy cơ ngập lụt do mưa”. Trong chương trình hành động ứng phó với BĐKH, Bà Rịa- Vũng Tàu kêu gọi mọi người phải sử dụng nhiên liệu hóa thạch một cách hợp lý để giảm phát thải nhà kính; trong nông nghiệp và lâm nghiệp sử dụng nhiều phân bón hữu cơ để giảm phát thải khí metan; trồng rừng và bảo vệ rừng là biện pháp tích cực nhất để rừng hấp thu khí CO2.

Sở cũng đã tham mưu cho tỉnh điều chỉnh quy hoạch đất các đô thị, khu vực dân cư nông thôn, đặc biệt là những nơi có nguy cơ bị ảnh hưởng của lũ lụt, sạt lở đất và nước biển dâng; đồng thời, phối hợp với các ngành, địa phương tổ chức điều tra, đánh giá và khoanh định vùng cấm, hạn chế khai thác nước dưới đất để chống suy thoái cạn kiệt nguồn nước; tham mưu UBND tỉnh ban hành kế hoạch phục hồi, phát triển mở rộng hệ sinh thái rừng ngập mặn bằng cách trồng thêm rừng ngập mặn,… Cùng với các giải pháp KHCN ngăn chặn tình trạng xói lở bờ biển, các cơ quan chức năng của tỉnh cũng đang triển khai đồng bộ các giải pháp để bảo vệ vùng cửa sông, ven biển như kiên quyết cấm khai thác cát vùng cửa sông, ven biển, nhất là tại các khu vực thường xảy ra tình trạng sạt lở. Đặc biệt, nâng cao công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức cho mọi tầng lớp nhân dân, nhất là người khu vực ven biển về bảo vệ TNMT sống trước tác động của BĐKH.

Việc làm trước mắt, cần trồng cây giữ đất, những bãi bồi, vùng ngập nước ven biển nên trồng nhiều những cây ngập mặn để giữ đất, nhất là khu vực Tân Thành, vùng ven thị xã Bà Rịa, TP. Vũng Tàu, Long Điền, Đất Đỏ và Xuyên Mộc. Đây là những vạt rừng ngập mặn bảo vệ chống xói lở và là vùng sinh quyển quý giá bảo đảm sự phát triển bền vững, chống lại ảnh hưởng của BĐKH. Các khu vực bãi tắm, khu du lịch, khuyến cáo các đơn vị, không phát triển xây dựng các công trình kiên cố gần mép nước biển vì phá vỡ cảnh quan tự nhiên và không an toàn khi có sự cố nước dâng, sóng lớn phá hủy. Đồng thời, cũng cần có phương án di dời một số khu dân cư sát bãi biển trước khi đất sạt lở hoặc nước dâng ở một số địa điểm cần thiết ven bờ.

NGUYỄN HÙNG

Ủy ban nhân dân tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu

Trích: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 16 (Kỳ 2 tháng 8) năm 2023